Windykacja – co to jest?

Kiedy znajdziesz się w sytuacji zadłużenia,  musisz niezwłocznie dowiedzieć się co to jest windykacja. Mając wiedzę w tym zakresie, będziesz pewien swoich praw, co pozwoli Ci uniknąć nieprzyjemnych sytuacji z windykatorami oraz skuteczne spłacenie długów.

Windykacja to temat, który nie dotyczy tylko dłużników. Usystematyzowanie swojej wiedzy w tej kwestii jest polecane każdemu. Przeczytaj ten artykuł, aby dowiedzieć się wszystkiego o windykacji.

Windykacja należności — co to jest?

Windykacja jest zbiorem zdefiniowanych literą prawa środków i narzędzi służących do dochodzenia swojej należności. Wyjaśniając jej znaczenie bardziej opisowo – windykacja to proces mający na celu odzyskanie pewnej własności od dłużnika.

Polega na wykonywaniu określonych czynności przez osobę, która ma prawo do tych świadczeń. Osoba dochodząca należnych kwot lub przedmiotów nazywana jest wierzycielem.

Kiedy mamy do czynienia z windykacją?

Skoro windykacja ma na celu doprowadzenie do spłaty zobowiązania przez dłużnika, pojawia się zasadniczo wraz z powstaniem długu. Najczęściej w momencie, w którym należność jest przeterminowana, a kontakt z zadłużoną osobą urywa się.

Każdemu wierzycielowi powinno zależeć na jak najszybszym rozpoczęciu windykacji, ponieważ liczne statystyki wskazują na największą skuteczność narzędzi windykacyjnych względem długów maksymalnie 3-miesięcznych. Windykacją rządzi zasada, mówiąca, że tempo podjęcia działań ma ogromny wpływ na ich efektywność.

Czy windykacja jest legalna?

Każdy ma prawo wymagać od drugiej osoby spłaty należnych sobie środków. Windykacja należności jest więc legalna, jeśli tylko windykator czy wierzyciel nie łamie prawa, by wyegzekwować spłatę zobowiązania.

Oznacza to, że o ile listowne wezwania do zapłaty (w odpowiedniej formie) są w pełni dozwolone, o tyle groźby karalne pod adresem dłużnika bezdyskusyjnie łamią prawo, a więc czynią całą procedurę windykacyjną nielegalną.

Jako podstawę prawną w kwestii windykacji traktuje się artykuł 354. § 1 kodeksu cywilnego, gdzie przeczytasz:

"Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom."

Windykacja długów — jakie są rodzaje?

Windykację należności można podzielić na wiele grup i rodzajów w zależności od tego, kto ją prowadzi, gdzie i przy pomocy jakich środków. Najpopularniejszy podział to windykacja miękka i twarda. Możesz także spotkać się z określeniem windykacja pośrednia, bankową czy zagraniczna. Wszystkie opisane są poniżej.

Windykacja polubowna, czyli miękka

Windykacja polubowna jest przeprowadzana między wierzycielem a dłużnikiem bez angażowania sądu. Polega na przypominaniu zadłużonej osobie o konieczności spłaty.

Odbywa się często przy pomocy wezwań do zapłaty wraz z notami odsetkowymi, które mają uświadomić zobowiązanego, że należność rośnie z każdym dniem i tylko szybkie uregulowanie sytuacji zatrzyma powiększające się, umowne odsetki karne.

Zakres narzędzi windykacyjnych przed wstąpieniem na drogę sądową to m.in.:

• Wysyłanie monitów (pism motywujących do spłaty) przy pomocy wiadomości SMS, poczty elektronicznej i tradycyjnej.
• Rozmowy telefoniczne przypominające o zadłużeniu.
• Przesyłanie ostrzeżeń o zamiarze umieszczenia wpisu na temat dłużnika do Biura Informacji Gospodarczej (BIG) i/lub innych rejestrów.
• Wpisanie zadłużonego do rejestru skupiającego informacje o długach.
• Przekazanie wierzytelności profesjonalnej firmie windykacyjnej (która ma dokładnie takie same prawa co sam wierzyciel, a więc nie dysponuje żadnymi nadzwyczajnymi środkami egzekwowania należności).

Windykacja pośrednia i bezpośrednia

W ramach miękkiej windykacji można wyróżnić także dodatkowe rodzaje działań:

• Pośrednie — przy użyciu telefonu, poczty mailowej bądź tradycyjnej.
• Bezpośrednie, czyli polegające na osobistych spotkaniach z dłużnikiem. Windykację bezpośrednią najczęściej określa się mianem windykacji terenowej.

Windykacja sądowa, czyli twarda

Jest to z reguły drugi – po windykacji miękkiej – etap dochodzenia swojej własności, ponieważ, aby sąd w ogóle zajął się sprawą wierzyciela, musi on przedstawić dowody na próby porozumienia się z dłużnikiem na tzw. własną rękę.

Twarda windykacja oznacza przekazanie sprawy do e-sądu lub sądu tradycyjnego, w celu uzyskania prawomocnego wyroku, który po otrzymaniu klauzuli wykonalności jest podstawą do rozpoczęcia komorniczej egzekucji długu.

Komornik w przeciwieństwie do wierzyciela czy profesjonalnego windykatora ma o wiele więcej praw, by odzyskać należność (m.in. może zająć konto zadłużonego lub jego nieruchomość.

Windykacja bankowa

Windykacja prowadzona przez bank odbywa się w tej chwili tak samo, jak w przypadku takiego działania podjętego przez wierzyciela niebędącego instytucją bankową.

Przed 2016 rokiem banki były uprzywilejowane pod kątem dochodzenia zaległych spłat i mogły przekazać sprawę do egzekucji komorniczej bez rozprawy sądowej, jednak obecnie muszą stosować ten sam tryb co każdy inny wierzyciel. Najczęściej zaczynają od miękkiej windykacji i próby polubownego zadbania o swoje interesy, a kiedy nie przynosi to porządnych efektów, kierują sprawę do sądu. Dopiero po wydaniu przez sąd orzeczenia i opatrzeniu go stosowną klauzulą, dług „trafia” do komornika.

Windykacja krajowa i zagraniczna

Na koniec warto wspomnieć o różnicach w egzekwowaniu spłaty należności w kraju i za granicą. Taki podział – choć prosty i oczywisty w swojej definicji, pozwala zapamiętać, że każde państwo posiada inne przepisy i zwyczajowe sposoby na dochodzenie zwrotu należności.

I choć w krajach Unii Europejskiej spotkasz się najczęściej z analogicznymi zapisami prawnymi i podobnym przebiegiem tej procedury, prawo pozostałych państw może znacząco różnić się od polskiego.

5 etapów windykacji należności

Choć cały proces windykowania zaległych spłat nie jest ściśle opisany literą prawa, w Polsce utarł się pewien powtarzalny schemat, który stosują zarówno wierzyciele dochodzący należności na własną rękę, jak i firmy windykacyjne podnajęte do tego celu.

Najczęściej składa się z 5 etapów:

1. Stosowanie narzędzi miękkiej windykacji
   Próby kontaktu z dłużnikiem i pisemne, telefoniczne lub osobiste przypominanie mu o konieczności uregulowania odpowiedniej kwoty. Polubowna windykacja nierzadko okazuje się wystarczająca i wszystkie działania mogą zakończyć się już na pierwszym etapie. Jeśli tak się nie dzieje, wierzyciel musi działać dalej.
2. Pozew sądowy
   Czyli przejście do etapu windykacji twardej. Zwykle kończy się nakazem spłaty wierzytelności wraz z odsetkami i kosztami postępowania.
3. Postępowanie klauzulowe
   Czyli dodatkowe potwierdzenie dla wszystkich organów państwowych wykonalności wyroku. Bez takiej klauzuli wyrok – nawet prawomocny – jest niewystarczający, by sprawą mógł zająć się komornik.
4. Egzekucja długu przez komornika
   Oznacza dość inwazyjne działania urzędnika, który może zająć konto oraz cały majątek dłużnika, a także sprzedać jego mienie i nieruchomości w celu jak najszybszego wyegzekwowania spłaty zadłużenia.
5. Windykacja poegzekucyjna
   Następuje, gdy komornik mimo wszystkich swoich uprawnień i narzędzi nie jest w stanie doprowadzić do uregulowania należności i zawiesza egzekucję. Nie jest to jednak tożsame z anulowaniem długu, który nadal pozostaje do spłaty, a wierzyciel może składać liczne wnioski o ponowne wszczęcie działań egzekucyjnych. Dokument zostanie rozpatrzony pozytywnie w momencie, kiedy dłużnik poprawi swoją sytuację materialną i jego finanse pozwolą na skuteczną egzekucję choć części zobowiązania.

Ile trwa windykacja?

W Polsce nie istnieją żadne zapisy prawne mówiące o limitach czasowych czy terminach poszczególnych etapów windykacji.

To, kiedy wierzyciel rozpocznie miękką windykację i ile czasu jej poświęci, nim sprawa trafi do sądu, zależy wyłącznie od niego. Nie będzie miał za to wpływu na długość postępowania sądowego oraz egzekucyjnego, które może trwać od kilku miesięcy do kilku lat.

Z długością windykacji powiązana jest również kwestia przedawnienia długu, jednak bieg przedawnienia rozpoczyna się, dopiero gdy wierzyciel, zaprzestaje działań, by odzyskać należność lub jest w nich wyjątkowo opieszały.

Ile kosztuje windykacja długu i kto ponosi koszty?

Koszty windykacji zależą bezpośrednio od kwoty zadłużenia, a pokrywa je wierzyciel lub dłużnik w zależności od rodzaju działań.

• Windykacja miękka
  koszty prób polubownego rozwiązania sytuacji to zwykle od 2% do 25% zadłużenia. Powstała kwota w większości przypadków obciąża wierzyciela.
• Windykacja twarda
  na koszty sądowe składa się opłata towarzysząca składaniu pozwu (od 30 zł do 1 000 zł w przypadku roszczeń poniżej 20 000 zł lub 5%, jeśli pozew dotyczy wyższej kwoty) oraz wynagrodzenie osoby reprezentującej interesy prawne wierzyciela (może być bardzo zróżnicowane w zależności od sprawy, kwoty oraz samego prawnika). Koszty z reguły początkowo pokrywa wierzyciel, a następnie zostają one zasądzone dłużnikowi.
• Egzekucja komornicza
  koszty komornika praktycznie w całości pokrywa zadłużony.

Instrukcja postępowania z firmami windykacyjnymi

Firma windykacyjna to przedsiębiorstwo zajmujące się odzyskiwaniem zadłużenia w imieniu wierzyciela. Posiadając jego pełnomocnictwo lub wykupując dług, ma za zadanie doprowadzić do polubownej spłaty należności.

Jeśli jesteś konsumentem posiadającym dług, który próbuje odzyskać firma windykacyjna warto byś w pierwszej kolejności:

1. Zweryfikował, z jakiego tytułu dana firma dochodzi roszczeń i czy na pewno ma do tego prawo (tj. czy byłeś kiedykolwiek klientem wierzyciela).
2. Sprawdził dokładnie, czy płatność nie została już przez Ciebie uregulowana. Jeśli tak, prześlij firmie windykacyjnej kopię dowodu zapłaty.
3. Przeanalizował czy dług nie jest przedawniony. W takim przypadku wierzyciel nie będzie mógł wejść z nim na drogę sądową, a ewentualna spłata będzie Twoją dobrowolną decyzją.

Pamiętaj, że windykacja z udziałem firmy windykacyjnej nie bez powodu nazwana jest polubowną, a jej pracownicy to nie gangsterzy jak z hollywoodzkiego filmu. Nie mają prawa zastraszać Cię czy nękać.

Warto wykorzystać chęć wierzyciela do rozmowy oraz fakt, że sprawa nie trafiła do sądu i faktycznie wynegocjować korzystne dla siebie i realne w danej sytuacji finansowej warunki spłaty.

Abyś do całego procesu oraz mediacji mógł podejść ze spokojem i zdrowym rozsądkiem, przeczytaj, jakie dokładnie są prawa windykatorów, a czego absolutnie nie mogą robić.

Narzędzia windykacji — co może windykator?

Windykatorzy to pracownicy bez żadnych specjalnych uprawnień czy wykształcenia kierunkowego (choć wewnątrz branży dostępne są oczywiście liczne szkolenia, które pozwalają im na rzetelną pracę).

Uprawnienia windykatorów ograniczają się do komunikatów, rozmów i negocjacji, na które musisz wyrazić zgodę.

To oznacza, że mogą:

• wysłać wezwanie do zapłaty, którego Ty wcale nie musisz odbierać.
• Kiedy do Ciebie zadzwonią, możesz w każdej chwili zakończyć rozmowę.
• Gdy pojawią się pod drzwiami w miejscu Twojego zamieszkania, nie musisz wpuszczać ich do domu.

Co, jeśli windykator przekracza swoje kwalifikacje?

Zdarza się, że firmy windykacyjne wykorzystują niewiedzę dłużników i stosują możliwe do zakwestionowania formy nacisku na osoby poddawane dochodzeniu roszczeń.

Oto jakie działania możesz zgłosić Komisji Nadzoru Finansowego lub nawet policji:

• częste i uporczywe telefony lub połączenia w godzinach tzw. ciszy nocnej,
• celowe udzielenie niepełnej informacji na temat tytułu zapłaty czy kwoty zadłużenia,
• żądanie pokrycia kosztów sądowych „z góry”,
• groźby zamieszczenia danych dłużnika w Biurze Informacji Gospodarczej (firmy windykacyjne nie mają uprawnień do umieszczania informacji w BIG-ach),
• groźby zgłoszenia dłużnika do prokuratury (posiadanie zadłużenia nie jest przestępstwem, a jedynie sporem cywilno-prawnym),
• tytułowanie listów do dłużnika jako „wszczęcie procedury egzekucyjnej” (to celowe wprowadzanie w błąd adresata, nie ma mowy o żadnej egzekucji, dopóki nie otrzyma on prawomocnego orzeczenia sądu, opatrzonego klauzulą wykonalności i przejętego przez komornika),
• naliczanie odsetek czy kosztów własnych działań,
• prowadzenie wywiadu środowiskowego wśród sąsiadów czy osób z otoczenia,
• informowanie osób postronnych o zadłużeniu,
• kontaktowanie się z Tobą w sprawie zadłużenia Twojego krewnego – wyjątkiem jest sytuacja, w której odziedziczyłeś długi.

Windykacja długu osoby zmarłej — co musisz wiedzieć?

Kiedy dłużnik umiera, windykacja jego zobowiązań jest możliwa, jeśli któryś ze spadkobierców przyjął spadek wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza (choć w tym drugim przypadku tylko pod pewnymi warunkami).

W takiej sytuacji mamy do czynienia z kwestią dziedziczenia długów, którą reguluje szereg przepisów prawnych, jednak w dużym uproszczeniu, można powiedzieć, że długi wchodzą w skład masy spadkowej, więc jeśli chcesz być w pełni wolny od jakiejkolwiek odpowiedzialności za cudze zobowiązania, powinieneś każdorazowo notarialnie odrzucić spadek. Nawet po dalekim krewnym.