Oprocentowanie kredytu i pożyczki – czym jest i z czego się składa?

Z Krajowego Rejestru Długów na rok 2021 wynika, że ponad połowa Polaków spłaca kredyty lub pożyczki. Jedną z głównych składowych kredytu jest oprocentowanie, od którego w dużej mierze zależy ostateczny koszt pożyczki.

Choć wydawać by się mogło, że oprocentowanie pożyczek to temat, który powinien być bliski jedynie pożyczkodawcom i osobom zadłużonym, to jest to nieprawda.

Oprocentowanie kredytów i stopa procentowa NBP znajdują bowiem swoje odbicie w gospodarce. Przyjrzyjmy się temu tematowi bliżej.

Co to jest oprocentowanie?

Bank udzielając kredytu nakłada na niego pewne koszty, dzięki którym może zarabiać. Jednym z tych kosztów jest oprocentowanie, które dla pożyczkobiorcy będzie ceną, jaką musi zapłacić za udzielony kredyt lub pożyczkę. 

Inaczej mówiąc, oprocentowanie stanowi procentową miarę kosztu (w skali roku), doliczonego w ustalonych proporcjach do comiesięcznych rat.

Wysokość oprocentowania regulowana jest ustawowo. Zgodnie z zapisami Ustawy o kredycie konsumenckim z 12 maja 2011 roku i Kodeksu cywilnego, oprocentowanie kredytu gotówkowego nie może przekroczyć dwukrotności odsetek ustawowych.

"Wysokość odsetek ustawowych jest równa sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych."

Obecne prawo zmuszą pożyczkodawców oraz banki do tego, by publikowały przykładowe koszty i warunki finansowania. Wspomnieliśmy o tym w opracowaniu: Reprezentatywny przykład pożyczki. To w nim znajdziesz wymienione składniki kosztów, w tym także oprocentowania.

Jeśli więc stopa referencyjna NBP wynosi 1,5%, to banki nie mogą udzielać kredytów gotówkowych z oprocentowaniem wyższym niż 10% w skali roku (2x(1,5+3,5)%=10%).

Jakie są rodzaje oprocentowania

Oprocentowanie stałe czy zmienne – które wybrać?

Oprocentowanie kredytu i pożyczki może być stałe lub zmienne. Stałe oprocentowanie daje klientowi gwarancję, że wysokość raty nie zmieni się w czasie trwania umowy kredytowej. Zmienne oprocentowanie kredytu i pożyczki zmienia się zależnie od wysokości stóp procentowych.

Wybór między kredytem hipotecznym ze stałym lub zmiennym oprocentowaniem może przyprawiać o ból głowy. Najczęściej decyzja uzależniona jest od bieżącej wysokości stóp procentowych.

Jeśli są one dość niskie konsument może wykorzystać okazję i wziąć kredyt ze stałym oprocentowaniem. Przy wysokich stopach procentowych warto niekiedy zaryzykować, wybierając zmienne oprocentowanie w nadziei, że po pewnym czasie wysokość rat zmaleje.

Jest to o tyle ryzykowne, że stopy procentowe wcale spaść nie muszą, mogą natomiast jeszcze bardziej wzrosnąć, uszczuplając portfel.

Zalety i wady kredytu hipotecznego ze stałym oprocentowaniem

Zalety i wady kredytu hipotecznego ze zmiennym oprocentowaniem

Z czego składa się oprocentowanie kredytu lub pożyczki?

Podstawowym kosztem kredytu czy pożyczki jest tak zwane oprocentowanie nominalne, na które składaja się dwa elementu:

• Stawka referencyjna – jej wysokość zależy od stopy referencyjnej (WIBOR), ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej. Określa ona oprocentowanie kredytów, udzielanych sobie wzajemnie przez banki;
• Marża banku – bezpośredni zysk banku z udzielanej pożyczki/kredytu. Wysokość marży banku ustalana jest w zależności od polityki poszczególnych placówek, wysokości wkładu własnego, a niekiedy sytuacji klienta.

Banki nie mają wpływu na wysokość stawki referencyjnej, ale mogą podnosić i obniżać marżę. Dopiero suma obu tych składowych pozwala ustalić wysokość oprocentowania kredytu.

Oprocentowanie a stopy procentowe NBP – WIBOR 3M

WIBOR (z ang. Warsaw Interbank Offered Rate)  ma bezpośredni wpływ na wysokość kredytów udzielanych przez instytucje finansowe. Jego wysokość ustalana jest każdego dnia roboczego o godzinie 11:00. Stawki WIBOR to stawki zobowiązań zaciąganych przez banki na konkretny okres. W zależności od czasu trwania zobowiązania wyróżniamy:

• WIBOR(R) ON – depozyt jednodniowy,
• WIBOR(R) TN – depozyt jednodniowy liczony od dnia następnego,
• WIBOR(R) 1M – depozyt miesięczny,
• WIBOR 3M – depozyt kwartalny,
• WIBOR 6M – depozyt półroczny,
• WIBOR 1R/WIBOR1Y – depozyt roczny.

W Polsce banki najczęściej stosują stawkę WIBOR 3M, która oznacza, że przy kredycie ze zmiennym oprocentowaniem, stawka będzie aktualizowana co trzy miesiące. Przy stawce WIBOR 6M aktualizacja oprocentowania następuje co pół roku, a przy WIBOR 1Y co rok.

WIBOR rośnie wraz ze wzrostem stopy referencyjnej NBP i maleje, kiedy ta spada.

Rodzaj kredytu i pożyczki, a wpływ na wielkość oprocentowania

Oprocentowanie może różnić się w zależności od banku, ale i od rodzaju kredytu/pożyczki. Często można zauważyć, że w tym samym banku oprocentowanie kredytu hipotecznego jest niższe od kredytu gotówkowego. Dlaczego?

Kredyt hipoteczny jest zobowiązaniem długoterminowym. Oznacza to, że bank ma więcej czasu na naliczenie odsetek. Przy kredycie hipotecznym o zmiennym oprocentowaniu, wynosi ono w Polsce średnio od 2 do 4% w skali roku.

Kredyt gotówkowy to najczęściej zobowiązanie krótkoterminowe o oprocentowaniu stałym. Banki mogą pozwolić sobie na wyższe oprocentowanie tego typu zobowiązań, bo zawsze znajdą się osoby zainteresowane pewnym i szybkim kredytem gotówkowym. Stąd też ogromna rozbieżność w oprocentowaniu. Najkorzystniejsze oprocentowanie znajdzie za Ciebie internetowa porównywarka kredytów.

Pożyczki krótkoterminowe i chwilówki charakteryzują się najwyższym oprocentowaniem, ze względu na najkrótszy czas trwania pożyczki. Choć nie mogą przekroczyć ustawowej, maksymalnej wysokości oprocentowania, to na ogół kierują się najwyższą możliwą wartością.

Oprocentowanie kredytów dla firm

Przedsiębiorcy, którzy chcieliby wziąć kredyt firmowy, mogą skorzystać z kilku opcji:

• kredyt inwestycyjny,  
• kredyt obrotowy,  
• kredyt płatniczy,  
• kredyt pomostowy,  
• kredyt w rachunku bieżącym,
• kredyt preferencyjny,
• kredyt technologiczny,
• kredyt hipoteczny.

Maksymalna wysokość oprocentowania kredytów firmowych wynosi czterokrotność stopy lombardowej.

"Stopa lombardowa – określa cenę, po której bank centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych."

Banki – poza oprocentowaniem – często doliczają do kredytów firmowych dodatkowe opłaty takie jak: prowizje za udzielenie kredytu, prowizja za przygotowanie dokumentacji, prowizja za wycenę wartości zabezpieczenia i za zmianę harmonogramu spłat. Kredyty firmowe zawsze podlegają także ubezpieczeniu, co generuje dodatkowe koszty.

Czy oprocentowanie może być kosztem? Jeśli tak to dla kogo?

Tak. Oprocentowanie kredytu staje się kosztem podatkowym w przypadku kredytów firmowych jeśli są to kredyty celowe bądź związane z kapitałem.

Jeśli przedsiębiorca zaciągnął kredyt na konkretny cel i jest w stanie udowodnić, że owo zobowiązanie ma bezpośredni wpływ na przychód z prowadzonej działalności gospodarczej, to oprocentowanie tego kredytu można zaliczyć do kosztów podatkowych.

Jeśli przedsiębiorca chciałby uwzględnić odsetki kredytu kapitałowego jako koszty, musi spełnić następujące warunki:

• kredyt był waloryzowany kursem waluty obcej, oraz:
• przedsiębiorca w związku ze spłatą kredytu zwrócił kwotę kapitału większą niż kwota otrzymanego kredytu – w wysokości różnicy pomiędzy kwotą zwrotu kapitału a kwotą otrzymaną;
• bank otrzymał środki pieniężne, stanowiące spłatę kapitału w wysokości niższej od kwoty udzielonego kredytu – w wysokości różnicy pomiędzy kwotą udzielonego kredytu a kwotą zwróconego kapitału.

Czy mamy wpływ na wielkość oprocentowania pożyczki?

Wszystko zależy od banku, w którym zaciągamy kredyt. W niektórych przypadkach banki zgadzają się na negocjacje związane z wysokością naliczanej marży, robią to jednak niezwykle rzadko. W przypadku kredytów hipotecznych na wysokość oprocentowania może wpływać także wyższa niż wymagana wysokość wkładu własnego.

Zmienić oprocentowanie pożyczki można również przenosząc zobowiązanie do innego banku. By jednak była to operacja opłacalna, marża banku powinna być mniejsza niż jeden punkt procentowy, a stopy procentowe wyższe niż cztery punkty procentowe.

Podsumowanie

Oprocentowanie kredytu to jednak niejedyny koszt, jaki banki narzucają na konsumentów. Instytucje finansowe naliczają również inne opłaty, m. in.:

• prowizję,
• opłatę przygotowawczą,
• zabezpieczenie kredytu (składki na ubezpieczenia).

Aby poznać całkowity koszt kredytu, weź pod uwagę RRSO, czyli Rzeczywistą Roczną Stopę Oprocentowania, która uwzględnia nie tylko oprocentowanie kredytu, ale również większość opłat związanych z jego udzieleniem.