Co to jest oprocentowanie nominalne i jak je obliczyć?

Oprocentowanie nominalne to pojęcie, które wiąże się nie tylko z kredytem i pożyczką, ale również z lokatą. W ofertach banków to właśnie informacje na temat oprocentowania nominalnego jako pierwsze zwracają na siebie uwagę.

Należy jednak pamiętać, że za oprocentowaniem kryją się pewne koszty, które wpływają na osiągane zyski (w przypadku lokat) lub wysokość raty (w przypadku kredytów i pożyczek).

Oprocentowanie nominalne – co to jest?

Firmy pożyczkowe i banki prześcigają się w ofertach na najlepiej oprocentowaną propozycję kredytową i lokatę. Główny element, na jaki potencjalny klient na pierwszy rzut oka zwróci uwagę, jest oprocentowanie kredytu lub pożyczki. Czynnik ten to właśnie oprocentowanie nominalne, czyli wartość odsetek od kredytu, które przyjdzie mu zapłacić, lub zysku z ulokowanych oszczędności.

Informacje zawarte w ofertach banku najczęściej odnoszą się do oprocentowania w skali roku. Także podczas zakładania lokaty powinno się zwracać szczególną uwagę na wysokość oprocentowania nominalnego, co pozwoli wyliczyć ewentualne zyski z oszczędności.

W reklamach widzimy korzystnie oprocentowaną lokatę i kredyt, ale po sprawdzeniu dodatkowych opłat, koszt kredytu wzrośnie zaś zysku z lokaty zmaleje. Oprocentowanie nominalne mówi bowiem wyłącznie o odsetkach, nie uwzględnia dodatkowych kosztów i odliczeń.

Czy oprocentowanie nominalne jest zawsze takie samo?

Stałym oprocentowaniem charakteryzują się przede wszystkim krótkoterminowe pożyczki i kredyty. Od 1 lipca 2021 banki muszą także posiadać co najmniej jedną ofertę kredytu hipotecznego ze stałym oprocentowaniem przez minimum 5 lat. Po tym czasie oprocentowanie może jednak znów być zmienne. Co to oznacza?

Stałe oprocentowanie daje klientowi gwarancję, że wysokość raty nie zmieni się w czasie trwania umowy kredytowej. Zmienne oprocentowanie kredytu i pożyczki zmienia się zaś zależnie od wysokości stóp procentowych.

Dodatkowo warto zaznaczyć, że banki nie mogą dowolnie narzucać na klientów dowolnych wartości oprocentowania. Tworząc ofertę kredytową, instytucje finansowe muszą przestrzegać przepisów prawa:

• Kodeksu cywilnego,
• Ustawy antylichwiarskiej (Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw (Dziennik ustaw 2015 poz. 1357),
• W przypadku banków także Ustawy o kredycie konsumenckim z 12 maja 2011 roku.

W Polsce nie istnieją natomiast żadne przepisy prawne regulujące oprocentowanie lokat. Oznacza to, że oferowane przez banki odsetki są zależne od indywidualnej decyzji banku. Mimo to na wartości oprocentowania lokat wpływa kilka podstawowych czynników:

• wysokości stóp procentowych NBP,
• sytuacji na rynku bankowym,
• inflacja,
• ofert innych banków – każda instytucja stara się zaoferować jak najbardziej konkurencyjną propozycję.

Z czego składa się oprocentowanie nominalne?

Na wysokość oprocentowania kredytów i pożyczek wpływają dwa czynniki:

1. Stawka bazowa, której wysokość zależy od stopy referencyjnej (WIBOR), ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej. Określa ona oprocentowanie kredytów, udzielanych sobie wzajemnie przez banki;
2. Marża banku – bezpośredni zysk banku z udzielonej pożyczki/kredytu.

W przypadku lokaty największe znaczenie w ustalaniu wysokości oprocentowania naszych środków jest wysokość stóp procentowych NBP.

Jak obliczyć odsetki z lokaty?

By obliczyć na ile opłaca się zainwestowanie własnych środków na lokacie, należy mieć najważniejsze informacje o ofercie banku. Są to:

• Kapitalizacja odsetek – czyli częstotliwość dopisywania odsetek do kapitału zgromadzonego na lokacie;
• Oprocentowanie lokaty w skali roku,
• Wysokość tzw. podatku Belki, który jest stały i wynosi 19%.

Przyjmijmy, że chcesz zainwestować pieniądze na 3 miesiące na lokacie o oprocentowaniu nominalnym 3% w skali roku z miesięczną kapitalizacją zysku.

By obliczyć miesięczne oprocentowanie lokaty, wystarczy 3% podzielić przez 12 miesięcy: 3%:12=0,25%.

0,25% to miesięczne oprocentowanie lokaty. Przyjmijmy, że lokujesz 10 000 zł.

Żeby obliczyć zysk w pierwszym miesiącu, należy najpierw oprocentowanie nominalne miesięczne pomnożyć przez ulokowaną kwotę: 0,25%*10 000zł = 25 zł.

Od uzyskanej kwoty odejmij podatek Belki: 25zł – (25*19%) = 25zł – 4,75 zł = 20,25 zł

W pierwszym miesiącu Twój zysk wyniósłby 20,25 zł. W drugim miesiącu należy postępować analogicznie, z tą jednak różnicą, że kwotą bazową będzie nasze 10 000 zł plus zysk, a więc 10 020,25 zł, itd…

Oprocentowanie nominalne kredytu a RRSO

Oprocentowanie nominalne nie mówi wiele o tym, jakie rzeczywiste koszty trzeba ponieść, zaciągając kredyt. Należy liczyć się z dodatkowymi kosztami, są to między innymi:

• prowizja dla banku,
• opłata przygotowawcza,
• zabezpieczenie kredytu (składki na ubezpieczenia).

Dopiero sumując wszystkie te koszty otrzymujesz informację o RRSO kredytu, czyli Rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania. RRSO zawiera więc informacje o wszystkich kosztach, które faktycznie ponosi klient zaciągając kredyt.

Jak obliczyć oprocentowanie nominalne kredytu w skali roku?

Obliczanie oprocentowania nominalnego kredytu najczęściej nie jest potrzebne. Jest to informacja, którą banki dzielą się niezwykle chętnie ze swoimi klientami.  Warto jednak znać granicę oprocentowania, której bank zgodnie z ustawą nie może przekroczyć, czyli odsetek ustawowych. Biorąc pod uwagę, że wysokość odsetek ustawowych jest równa sumie stopy referencyjne NBP i 3,5 punktów procentowych liczymy je w następujący sposób:

"Przyjmując, że stopa referencyjna NBP wynosi 1,5%,  banki nie mogą udzielać kredytów gotówkowych z oprocentowaniem wyższym niż 10% w skali roku (2x(1,5+3,5)%=10%). "

Jak obliczyć oprocentowanie rzeczywiste kredytu?

Podobnie jak w przypadku oprocentowania nominalnego, tak i przy wysokości RRSO banki muszą opierać swoje oferty o przepisy prawa. Zgodnie z Ustawą o kredycie konsumenckim rzeczywista roczna stopa oprocentowania to: „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym”. Wzór na obliczenie RRSO został wprowadzony ustawą o kredycie konsumenckim i jest niezwykle zawiły, uwzględnia bowiem wiele danych, na przykład:

• czas trwania kredytu i pożyczki,
• wysokość kredytu/pożyczki,
• prowizje,
• Oprocentowanie nominalne,
• rodzaj rat,
• Dodatkowe opłaty i koszty zależne od oferty banku,
• numer kolejnej wypłaty transzy,
• Numer każdej kolejnej raty wpłacanej przez kredytobiorcę lub wnoszonych opłat,
• kwoty wypłacanej transzy,
• kwot spłaty raty kredytu lub kosztów,
• okres (w latach lub ułamkach lat), między dniem wypłaty pierwszej transzy a dniem spłaty lub wniesienia opłat o symbolu K’,
• I wiele innych czynników.

Najłatwiejszym sposobem na obliczenie RRSO jest skorzystanie z kalkulatora RRSO.

Jak widać, choć oprocentowanie nominalne odgrywa niezwykle ważną rolę w ofertach bankowych, to jest tylko jednym z wielu parametrów wpływających na grubość naszych portfeli.