Wyłudzenie pieniędzy — wszystko, co musisz wiedzieć

Mówi się, że im mniej wiesz, tym lepiej śpisz. Jednak o kwestii bezpieczeństwa swoich pieniędzy warto wiedzieć jak najwięcej. Wyłudzenie pieniędzy — wbrew powszechnej opinii — to nadal bardzo częste wykroczenie i przestępstwo, a oszuści wymyślają co raz to nowe sposoby na wzbogacenie się kosztem swoich ofiar.

Aktualizowanie informacji na ten temat, to jeden z najskuteczniejszych sposobów ochrony. Poniżej znajdziesz małe kompendium wiedzy na temat wyłudzeń oraz dowiesz się kiedy następuje wyłudzenie kredytu.

Wyłudzenie z art. 286 kk. — czym jest?

Zgodnie z polskim kodeksem karnym wyłudzenie to doprowadzenie przy pomocy manipulacji innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem celem osiągnięcia własnej korzyści majątkowej.

Karą za tego typu przestępstwo jest pozbawienie wolności na czas od 6 miesięcy do 8 lat. Jednak jeśli sąd uzna tzw. mniejszą wagę popełnionego czynu, może jedynie nałożyć na sprawcę grzywnę, ograniczyć wolność lub pozbawić jej maksymalnie na 2 lata.

Wyłudzenie pieniędzy — od jakiej kwoty jest przestępstwem?

Jeśli wartość szkody osoby dotkniętej oszustwem wynosi więcej niż 100 zł, jest to przestępstwo. Jednocześnie wyłudzenie niższej kwoty lub mienia o niższej wartości to wykroczenie, za które również przewidywane są kary:

• aresztu,
• ograniczenia wolności,
• grzywny.

Jeśli zastanawiasz się, czy wyłudzenia dzielą się jedynie ze względu na ukradzioną kwotę lub wartość (na wykroczenia i przestępstwa), w kolejnej części artykułu możesz przeczytać o specyficznym rodzaju wyłudzenia, które podlega pod całkowicie inny paragraf.

Wyłudzenie kredytu — kiedy następuje?

Wyłudzenie kredytu to przestępstwo z art. 297 Kodeksu Karnego, w którym możesz przeczytać:

Oznacza to, że posługiwanie się fałszywymi lub skradzionymi danymi by zaciągnąć jakiekolwiek zobowiązanie pieniężne to wyłudzenie kredytu. Najpowszechniej znane przypadki takiego działania, to kradzież dowodu osobistego i zaciągnięcie pożyczki na nazwisko z dokumentu.

Kary za posługiwanie się fałszywymi danymi — czy można dostać zawiasy za wyłudzenie kredytu?

Warunkowe zawieszenie wykonania kary zasądzonej w wyniku wyłudzenia kredytu jest możliwe, jeśli wyrok to maksymalnie rok pozbawienia wolności. Każda kara powyżej tego pułapu co do zasady będzie musiała zostać odbyta. Skoro za tego typu przestępstwo sąd może orzec od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności — zastosowanie kary z dolnej części tego przedziału, może skończyć się jedynie tzw. zawiasami.

Pamiętaj jednak, że zawieszona w ten sposób kara nadal rodzi wiele obowiązków względem sądu, może odbywać się z udziałem kuratora i jest warunkowa.

Aby jednak w ogóle doszło do ukarania sprawcy, należy go złapać i udowodnić jego winę.

Kiedy bank zgłasza wyłudzenie kredytu?

Instytucja bankową zgłosi próbę wyłudzenia, jeśli nie uda jej się polubownie wyjaśnić całej sytuacji ze swoim klientem. Oznacza to, że w pierwszej kolejności bank spróbuje uzyskać porozumienie z kredytobiorcą, a w przypadku braku współpracy sprawa trafi do organów ścigania.

Jeśli wyłudzenie kredytu i posłużenie się cudzymi danymi było podyktowane brakiem zdolności kredytowej podszywającego się, ale zamierzał on spłacać zobowiązanie, konsekwencje i ewentualny wymiar kary na pewno będą niższe niż w sytuacji celowego pokrzywdzenia banku oraz okradzionej z danych osoby.

Wyłudzenie pożyczki i chwilówki

Dlaczego łatwiej wyłudzić chwilówkę?
Mimo że co do zasady tylko banki mogą udzielać kredytów, wyłudzenia innych świadczeń finansowych innych podmiotów również określa się przestępstwami kredytowymi. Wyłudzeniem kredytu jest także zaciągnięcie chwilówki czy pożyczki posługując się cudzymi danymi. Mało tego – to właśnie te produkty wyłudzanie są najczęściej, a jeśli zawęzimy tę kategorię do pożyczek udzielanych online – wyłudzane są też najłatwiej. Chwilówki online charakteryzują się bowiem minimalnymi formalnościami i są dostępne „na dowód”. Wystarczy więc dowód osobisty innej osoby, by podpisać nielegalną umowę o tego typu świadczenie.

Pomoc we wzięciu chwilówki też może być wyłudzeniem
Warto zaznaczyć, że nawet jeśli działanie polegające na podaniu fałszywych danych odbywa się za obopólną zgodą – na przykład 18-letni syn zaciąga zobowiązanie na dane ojca (i za jego przyzwoleniem), ponieważ jednym z warunków firmy pożyczkowej jest ukończony 21 rok życia – to również jest ono wyłudzeniem kredytu, czyli przestępstwem z art. 297 kodeksu karnego. Jest to jednak czyn zakazany o niewielkiej szkodliwości społecznej i kara najprawdopodobniej nie będzie tak dotkliwa, jak w przypadku innych rodzajów wyłudzenia.

Wyłudzenie pieniędzy przez internet

Internetowi oszuści finansowi to jedna z najbardziej kreatywnych grup „zawodowych”. Znanych jest już tysiące sposobów na kradzież pieniędzy przy pomocy manipulacji w sieci, jednak nowe nadal wyrastają jak grzyby po deszczu.

Przestępcy, choć często wykorzystują coraz nowocześniejsze technologie, zwykle bazują na tym samym — nieświadomości lub naiwności użytkowników stron www, programów i aplikacji.

Statystycznie najwięcej cyberataków na prywatne pieniądze odbywa się poprzez:

1. Aplikacje i strony randkowe oraz szeroko rozumiane uwodzenie przez internet
   W związku z popularnością, jaką cieszy się poszukiwanie miłości w świecie online, oszuści bardzo często podszywają się pod atrakcyjne osoby, zainteresowane nawiązaniem głębokiej relacji, a kiedy zdobędą zaufanie ofiary, wymyślają najróżniejsze historie dotyczące najczęściej zapotrzebowania na krótkoterminową pożyczkę. Po transferze pieniędzy na konto fałszywego partnera lub gdy druga strona zaczyna zadawać niewygodne pytania, czy naciskać na spotkanie — zwykle ginie po nim ślad i cała relacja znika wraz z pożyczonymi środkami.
2. Kradzież tożsamości na portalu społecznościowym (Facebook, Instagram, TikTok)
   Sytuacja bardzo podobna do wyjaśnionej we wcześniejszym podpunkcie, jednak na Facebooku czy innym kanale social media przestępca bardzo często nie tworzy nowych relacji, a wykorzystuje znajomych czy bliskich osoby, pod którą się podszywa. Wyobraź sobie, że ktoś zakłada konto na Twoje imię i nazwisko oraz z Twoimi zdjęciami, po czym rozsyła zaproszenia do Twoich znajomych, a kiedy zostanie zaakceptowany, wysyła wiadomości, że znalazł się w trudnej sytuacji i potrzebuje szybkiej pożyczki, którą oczywiście za kilka dni spłaci. Jak pewnie łatwo Ci się domyślić co pewien czas znajdzie się osoba, która chcąc poratować przyjaciela, dokona takiego przelewu. Finalnie straci środki i będzie musiała zgłosić sprawę na policji oraz w banku.
3. Fałszywe ogłoszenia sprzedaży na portalach typu Facebook Marketplace, OLX czy Allegro
   Choć serwisy sprzedażowe posiadają różnego rodzaju środki ochrony pieniędzy konsumentów i często pośredniczą w transakcji, deponując pieniądze od kupującego, zanim sprzedający wyśle produkt i przetrzymując je do momentu potwierdzenia przez nabywcę otrzymania pełnowartościowego towaru, cyberoszuści znajdują sposoby na namówienie innych użytkowników do płatności „z góry” bezpośrednio na ich konta. Przynętą jest często uniknięcie prowizji i obniżenie ceny. Najlepiej zawsze trzymać się zasady, by nie dokonywać zakupu poza platformą i nie płacić przelewem przed otrzymaniem przedmiotu ogłoszenia.

To tylko trzy przykłady z tysięcy przypadków wyłudzenia. Skoro jest ich tak wiele, czy można się przed nimi w ogóle ochronić? Niestety, choć internet daje dużo możliwości, wymaga rozsądku i ogromnej dozy ostrożności.

Warto bezwzględnie stosować się do zalecenia dotyczącego zakupów przez bezpieczne serwisy, a w przypadku otrzymania wiadomości, w której ktoś prosi nas o przelew – postarajmy się potwierdzić jego tożsamość na osobistym spotkaniu lub chociaż wideorozmowie.

Niestety ryzyko natrafienia na sytuację oszustwa czy kradzieży, których nijak nie dało się przewidzieć czy uniknąć, pozostanie z nami prawdopodobnie na zawsze. Ważne, by w takich przypadkach reagować jak najszybciej i korzystać z pomocy odpowiednich organów.

Gdzie zgłosić wyłudzenie pieniędzy przez internet?

W przypadku internetowego wyłudzenia pieniędzy konieczne jest zgłoszenie tego faktu na policji lub do prokuratury. Jeśli zostałeś okradziony, powinieneś udać się do najbliższej jednostki i zawiadomić funkcjonariuszy o możliwości popełnienia przestępstwa.

O przelewie na konto przestępcy poinformuj także swój bank i złóż reklamację. Ustawa o usługach płatniczych obliguje bank do zwrotu konsumentom utraconych pieniędzy i wyjaśnienia sprawy. Nawet jeśli Twoje roszczenie zostanie rozpatrzone negatywnie, otworzy Ci dalszą drogę do odzyskania skradzionej kwoty, pociągając do odpowiedzialności instytucję bankową sądownie.

Jak udowodnić wyłudzenie pieniędzy?

Wyłudzenie pieniędzy udowadnia się przy pomocy zeznań (własnych oraz świadków). Materiałem dowodowym może być również każdy zapis kontaktu między przestępcą a poszkodowanym. Jeśli do popełnienia czynu zabronionego oszust wykorzystał drogę internetową, na komputerze lub innym urządzeniu z dostępem do sieci najprawdopodobniej znajdą się ślady wyłudzenia i łatwo będzie odtworzyć przebieg zdarzenia. Wszystko zależy jednak od indywidualnej sytuacji.

Aby zwiększyć szansę na ujęcie sprawcy i odzyskanie pieniędzy, bardzo ważna jest szybka reakcja i natychmiastowe udanie się na policję, gdzie wykwalifikowani funkcjonariusze dysponują wiedzą, jakie dowody zabezpieczyć i jakie informacje będą potrzebne.

Ile i co grozi za wyłudzenie pieniędzy?

W polskim orzecznictwie można odnaleźć setki przykładów wyroków sądowych uznających winę osób popełniających przestępstwo z artykułu 297 czy 286. Niemal wszystkie skazują winnych zgodnie z kodeksem, na czas pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 8 lat.

Orzecznicy biorą pod uwagę nie tylko szkodliwość czynu, ale także przeszłość oskarżonego oraz tzw. cele zapobiegawcze, wychowawcze i kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa.

Przykłady z ostatnich lat:

• Mężczyzna, który wyłudził poprzez portal OLX 600 zł za nieistniejące bilety na wydarzenie muzyczne, otrzymał karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, bez możliwości warunkowego zawieszenia, z uwagi na fakt, że było to kolejne przestępstwo tego typu w ciągu ostatnich 5 lat. Skazany został także zobligowany do zapłaty poszkodowanej 600 zł jako „naprawę szkody”.
• Mężczyzna odpowiedzialny za administrację budynku w imieniu wspólnoty mieszkańców, wyłudził od jej członków w ciągu kilku lat łącznie prawie 400 000 zł. Wyrokiem warszawskiego sądu został skazany na rok pozbawienia wolności z zawieszeniem na 3 lata, grzywnę w wysokości 8 tysięcy złotych, naprawienie szkody przelewem na kwotę około 11 000 złotych, wystosowanie pisemnych przeprosin oraz roczny zakaz pełnienia funkcji związanych z odpowiedzialnością materialną.
• Mężczyzna, który podszywając się pod funkcjonariusza policji, wyłudził od trzech różnych osób łącznie około 75 000 zł, otrzymał wyrok 3 lat pozbawienia wolności i przymus oddania wyłudzonej