Renta – czym jest i jakie są rodzaje rent

Renta jest jednym ze świadczeń pieniężnych wypłacanych przez ZUS lub KRUS. Ma charakter stały lub okresowy i może być przyznana przede wszystkim osobom, które z powodów zdrowotnych nie są w stanie pracować.

Najważniejszymi rodzajami tego świadczenia są: renta z tytułu niezdolności do pracy, renta rodzinna oraz renta socjalna.

Dowiedz się, czym się one różnią i kto może z nich skorzystać. Poznaj także najważniejsze zasady przyznawania rent oraz wysokość poszczególnych świadczeń.

Co to jest renta chorobowa, czyli renta z tytułu niezdolności do pracy?

Renta chorobowa to nic innego jak renta z tytułu niezdolności do pracy, która potocznie nazywana jest także rentą inwalidzką. Przyznawana jest ona osobom niemogącym pracować ze względu na zły stan zdrowia. O jej przyznanie możesz się ubiegać, jeśli została wobec Ciebie orzeczona niezdolność do pracy:

• częściowa – jeśli utraciłeś możliwość wykonywania pracy zgodną ze swoimi kwalifikacjami,
• całkowita – jeśli Twój stan zdrowia nie pozwala Ci wykonywać jakiejkolwiek pracy.

Niezdolność do pracy musi zostać stwierdzona w orzeczeniu lekarskim. Do otrzymania renty chorobowej niezbędne jest również posiadanie odpowiedniego stażu ubezpieczenia. Samo świadczenie przyznawane jest w trzech wariantach:

• jako renta stała – gdy nie ma perspektyw na odzyskanie zdolności do pracy,
• jako renta okresowa – gdy lekarz stwierdzi, że istnieją szanse na poprawę zdrowia i powrót do pracy,
• jako renta szkoleniowa – gdy aktualnie osoba niemogąca pracować zarobkowo może tę zdolność odzyskać wskutek przekwalifikowania zawodowego.

Co do zasady renta inwalidzka nie jest przyznawana osobie, która aktualnie pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy.

W 2021 roku najniższa wysokość renty z ZUS z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wynosi 1250,88 zł (lub 1501,06 zł jeśli niezdolność do pracy powstała wskutek wypadku lub choroby zawodowej), natomiast z tytułu częściowej niezdolności 938,16 zł (lub 1125,79 zł jeśli jest związana z wypadkiem lub chorobą zawodową).

Co to jest renta rodzinna?

Renta rodzinna jest wypłacana przez ZUS (lub w przypadku rolników przez KRUS) w związku ze śmiercią członka rodziny.

Możesz się o nią ubiegać pod warunkiem, że zmarły w chwili śmierci był całkowicie niezdolny do pracy i miał przyznane prawo do jednego z poniższych świadczeń (albo spełniał warunki do jego otrzymywania):

• emerytury (także tej pomostowej),
• renty z tytułu niezdolności do pracy,
• zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego,
• nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

O rentę rodzinną mogą się ubiegać następujący krewni zmarłego: dzieci (do 16 lat lub do 25, jeśli wciąż się uczą), niepełnoletnie wnuki i rodzeństwo (jeśli przez co najmniej rok były na utrzymaniu zmarłego), małżonek (mający minimum 50 lat lub spełniający inne szczegółowe warunki), a także w niektórych przypadkach rodzice.

Warto wiedzieć, że wszyscy uprawnieni do renty rodzinnej otrzymują jedno świadczenie, które jest między nich dzielone na równe kwoty. Jego wysokość określana jest procentowo od świadczenia pobieranego przez osobę zmarłą przed śmiercią i może wynieść minimum 85% i maksymalnie 95% otrzymywanej przez nią kwoty.

W 2021 roku najniższa renta rodzinna z ZUS wynosi 1250,88 zł.

Czym jest renta socjalna?

Podobnie jak chorobowa, renta socjalna przyznawana jest z tytułu niezdolności do pracy, ale wyłącznie z powodu naruszenia sprawności organizmu, do którego doszło przed ukończeniem 18 roku życia lub 25 podczas nauki. O ten rodzaj renty możesz się ubiegać jako osoba pełnoletnia – najlepiej jak najwcześniej po osiemnastych urodzinach.

Renta socjalna przyznawana jest na stałe lub okresowo na podstawie orzeczenia lekarza ZUS o niezdolności do pracy. Można ją otrzymywać równolegle z rentą rodzinną, o ile łącznie nie będą przekraczać 200% sumy najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Warto też wiedzieć, że pobierając rentę socjalną, możesz pracować. Jednak aby nie utracić praw do świadczenia, Twoje dochody z tytułu zarobków nie mogą przekroczyć 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Przy rencie socjalnej możesz dorobić 70% przeciętnego wynagrodzenia

Kto przyznaje renty i jakie są warunki otrzymania?

Renta przyznawana jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych lub Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na wniosek zainteresowanego lub jego przedstawiciela (ustawowego lub prawnego). Nie jest więc przyznawana automatycznie.

Aby móc uzyskać prawo do świadczenia, musisz zatem złożyć np. w oddziale ZUS stosowny wniosek wraz z wymaganą dokumentacją. Rodzaj dokumentów oraz warunki przyznawania świadczenia zależą od tego, o jaką rentę się ubiegasz.

Przykładowo, jeśli interesuje Cię renta inwalidzka (chorobowa), wymagane są następujące dokumenty:

• dowód tożsamości,
• dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe (np. świadectwa pracy, umowy o pracę, zaświadczenia od pracodawcy lub z urzędu pracy),
• dokumenty niezbędne do obliczenia wymiaru świadczeń (np. zaświadczenia potwierdzające wysokość zarobków),
• zaświadczenie o stanie zdrowia (należy dostarczyć m.in. wypełniony formularz OL-9, a także historię choroby, karty informacyjne z leczenia szpitalnego itp.),
• opcjonalnie wywiad zawodowy sporządzony przez pracodawcę (dotyczy osób pracujących).

Przyznanie renty chorobowej, czyli z tytułu niezdolności do pracy, zależy od tego, czy spełnisz następujące warunki:

• jesteś niezdolny do pracy (musi to stwierdzić lekarz orzecznik ZUS),
• masz wymagany staż ubezpieczeniowy (co najmniej rok – jeśli jesteś osobą przed 20 rokiem życia, 2 lata, jeśli masz 20-22 lat, 3 lata – jeśli jesteś w wieku 22-25 lat, 4 lata – jeśli masz od 25 do 30 lat, 5 lat – jeżeli ukończyłeś 30 lat i jeśli ten pięcioletni okres miał miejsce w ostatnich 10 latach); staż ubezpieczeniowy nie zawsze jest wymagany – jednym z wyjątków jest sytuacja, gdy niezdolność do pracy powstała wskutek wypadku, jaki miał miejsce w drodze do lub z pracy,
• utraciłeś zdolność do pracy w czasie wymienionych wyżej okresów składkowych lub nieskładkowych albo w ciągu 18 miesięcy od ich ustania.

Ważne!

Okresy nieskładkowe w stażu ubezpieczeniowym nie mogą być dłuższe niż ⅓ okresów składkowych.

• Okresy składkowe – to te, kiedy byłeś zatrudniony.
• Okresy nieskładkowe – dotyczą okresów, w których nie były odprowadzane składki, ale uwzględnianych przy przyznawaniu prawa do renty np. okresy pobierania zasiłku chorobowego lub studiowania.

Decyzję o przyznaniu renty Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje w ciągu 30 dni od dnia, w którym została wyjaśniona ostatnia okoliczność niezbędna do rozpatrzenia wniosku.

W praktyce proces decyzyjny może trwać wiele tygodni – czas oczekiwania na nią zależy m.in. od tego, czy trzeba będzie uzupełnić dokumentację oraz na kiedy zostanie wyznaczony termin spotkania z lekarzem orzecznikiem ZUS.

Kto i jak wylicza renty?

Wysokość renty oblicza ZUS (KRUS) indywidualnie według ściśle określonych zasad. Kwota świadczenia zależy przede wszystkim od wysokości zarobków oraz przepracowanych okresów składkowych i nieskładkowych.

Sposób wyliczania renty jest dość skomplikowany. W przypadku renty chorobowej brane są pod uwagę: kwota bazowa (jest ona określana przez ZUS raz w roku na podstawie przeciętnego wynagrodzenia) oraz podstawa wymiaru świadczenia (czyli mówiąc prościej, wynagrodzenie wnioskodawcy).

Łączną kwotę świadczenia tworzy suma procentowo wyliczonych kwot od kwoty bazowej i wymiaru świadczenia, z uwzględnieniem odrębnych stawek procentowych dla okresów składkowych i nieskładkowych.

Podsumowanie

Renta z ZUS (bądź z KRUS) jest świadczeniem ściśle związanym z niezdolnością do pracy. Mogą więc na nią liczyć osoby, które z powodu problemów zdrowotnych nie mogą normalnie pracować i nie mają jeszcze prawa do emerytury.

Wyjątkiem jest renta rodzinna, która jest dziedziczona przez krewnych osoby zmarłej uzyskującej przed śmiercią świadczenie emerytalne lub rentowe.