Umowa o pracę – co to jest? Czy jest korzystna?

Umowa o pracę to w świetle polskich przepisów podstawowa forma umowy zawieranej między pracownikiem a pracodawcą. Kodeks pracy przewiduje aż trzy jej rodzaje, które różnią się m.in. okresem obowiązywania.

Dowiedz się zatem, czym charakteryzują się umowa o pracę na czas nieokreślony, określony i okres próbny, jakie są zasady ich zawierania oraz które z nich są najkorzystniejsze przy ubieganiu się o kredyt lub pożyczkę.

Co to jest umowa o pracę?

Spośród wielu form zatrudnienia umowa o pracę uznawana jest za tę najkorzystniejszą dla pracownika. Ze względu na to, że jest uregulowana w Kodeksie pracy, zapewnia mu bowiem największy zakres ochrony i praw.

Poprzez umowę o pracę dochodzi do nawiązania tzw. stosunku pracy między pracodawcą a pracownikiem. Pracownik zobowiązuje się w niej do wykonywania określonych czynności na rzecz pracodawcy w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym, a pracodawca zobowiązuje się mu za to wypłacić wynagrodzenie.

Kodeks pracy przewiduje 3 rodzeje umów o pracę:

• na okres próbny,
• czas określony,
• czas nieokreślony.

Przepisy regulują dokładnie zasady zawierania każdej z nich, w tym również dopuszczalne okresy ich obowiązywania, czy też sposoby wypowiedzenia.

Jak przebiega podpisanie umowy?

Umowa o pracę musi mieć obligatoryjnie formę pisemną. Jeśli nie została sporządzona na piśmie, pracodawca powinien przed dopuszczeniem pracownika do pracy przedstawić mu pisemnie podstawowe jej warunki.

Sam dokument umowy musi zawierać określone informacje – powinny się w nim znaleźć co najmniej:

• określenie rodzaju umowy (czy będzie to umowa na czas określony, nieokreślony, czy na okres próbny),
• dane pracownika i pracodawcy,
• data zawarcia umowy,
• data rozpoczęcia pracy (jeśli nie jest oznaczona, jest nią data podpisania dokumentu),
• wymiar czasu pracy (czy jest to pełny etat, czy część etatu),
• rodzaj pracy,
• miejsce wykonywania pracy,
• wysokość wynagrodzenia z wyszczególnieniem jego składników.

Wzór umowy o pracę według aktualnie obowiązujących przepisów można pobrać z tej strony rządowej.

Umowa o pracę na okres próbny

Jak sama nazwa wskazuje, umowa o pracę na okres próbny zawierana jest z nowym pracownikiem w sytuacji, gdy pracodawca najpierw chce sprawdzić jego kwalifikacje.

Czas obowiązywania takiej umowy nie powinien wynosić dłużej niż 3 miesiące. Po jej wygaśnięciu pracodawca może zdecydować, czy podpisać z pracownikiem kolejną umowę, czy zrezygnować z jego zatrudnienia.

Kolejna umowa powinna być już zawarta na czas określony lub nieokreślony. Wyjątkowo drugą umowę na okres próbny można podpisać w sytuacji, jeśli pracownik ma podjąć pracę na innym stanowisku lub gdy ubiega się on ponownie o etat w danej firmie po upływie minimum 3 lat od wygaśnięcia poprzedniej umowy.

Umowa na okres próbny zazwyczaj wygasa w terminie, na jaki została zawarta. Istnieje jednak możliwość jej wcześniejszego rozwiązania z zachowaniem następujących okresów wypowiedzenia:

• 3 dni, jeśli umowa była zawarta na okres do 2 tygodni,
• 1 tygodnia – przy umowach zawartych na okres dłuższy niż 2 tygodnie,
• 2 tygodni – przy umowach obowiązujących przez 3 miesiące.

Należy pamiętać, że choć umowa „na próbę” ma określony termin, nie zalicza się do umów na czas określony.

Umowa o pracę na czas określony. Ilość umów i czas.

Umowa o pracę na czas określony zawierana jest na z góry oznaczony termin. Nie jest to zatem umowa bezterminowa i jednocześnie nie jest to także umowa na okres próbny, choć można ją tak potraktować. Pracodawcy często bowiem ją stosują, gdy chcą przekonać się co do umiejętności pracownika, ale potrzebują na to nieco więcej czasu niż 3 miesiące.

W przypadku tej umowy obowiązują pewne limity:

• umowa na czas określony lub łączny okres zatrudnienia na jej podstawie nie może trwać dłużej niż 33 miesiące,
• liczba umów na czas oznaczony zawartych między tymi samymi stronami nie może przekroczyć 3.

Na umowach czasowych pracownik nie może zatem pracować dłużej niż 3 lata (zakładając 3 miesiące okresu próbnego oraz 33 miesiące pracy na umowie na czas określony).

W przypadku tej umowy stosowane są także dłuższe okresy wypowiedzenia – pokrywają się one z okresami stosowanymi przy umowie na czas nieokreślony i przestawimy je w osobnym akapicie.

Sprawdź także, ile wynosi stawka godzinowa za pracę przy umowie o pracę.

Umowa o pracę na czas nieokreślony

Ten rodzaj umowy charakteryzuje się tym, że jest zawierany bez wskazania terminu zakończenia stosunku pracy. Od umowy na czas określony odróżnia go także sposób wypowiedzenia. W tym przypadku pracodawca zobowiązany jest bowiem uzasadnić swoją decyzję.

Jeśli natomiast pracownik uzna, że wypowiedzenie jest nieuzasadnione, może wnieść sprawę do sądu pracy, który może orzec bezskuteczność wypowiedzenia i zmusić pracodawcę do przywrócenia pracownika do pracy lub wypłacenia mu odszkodowania.

Różnice w umowie o pracę a umowie o dzieło i zlecenie

Pracodawcy czasami zamiast umowy o pracę oferują zatrudnienie na podstawie umów cywilnoprawnych takich jak umowa zlecenie czy umowa o dzieło. Warto więc wiedzieć, czym różnią się te umowy. Poniżej przedstawiamy najważniejsze różnice między nimi.

Wypowiedzenie umowy o pracę – prawo i obowiązki stron

Umowa o pracę może być rozwiązana  zarówno przez pracodawcę, jak i przez pracownika. W przypadku umów na czas określony i nieokreślony obowiązują te same okresy wypowiedzenia:

• 2 tygodnie – przy zatrudnieniu trwającym do 6 miesięcy;
• 1 miesiąc – przy zatrudnieniu powyżej 6 miesięcy;
• 3 miesiące – jeśli umowa trwa od 3 lat.

Kodeks pracy przewiduje również kilka ważnych zasad wypowiedzenia umowy przez pracodawcę. Najważniejsze z nich to:

• w okresie wypowiedzenia pracodawca może (ale nie musi) zwolnić pracownika z obowiązku wykonywania obowiązków i wówczas pracownikowi przysługuje normalne wynagrodzenie,
• jeśli okres wypowiedzenia wynosi minimum 2 tygodnie, pracownik ma prawo do odpłatnych 2 lub 3 dni wolnych na poszukiwanie pracy,
• pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę, gdy pracownik jest na urlopie lub zwolnieniu lekarskim, a także gdy brakuje mu maksymalnie 4 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego.

Umowa o pracę może być także rozwiązana bez wypowiedzenia, ale tylko gdy pracownik dopuści się przestępstwa lub ciężkiego naruszenia obowiązków, albo gdy utraci uprawnienia do wykonywania powierzonych mu zadań.

Urlop wypoczynkowy i zwolnienie lekarskie w umowie o pracę

Wszystkim osobom zatrudnionym na umowie o pracę przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego. W przypadku pełnego etatu jego wymiar wynosi minimum 20 lub 26 dni w zależności od stażu pracy.

Od każdej umowy o pracę odprowadzane są także składki do ZUS z tytułu ubezpieczenia chorobowego, dlatego pracownikom przysługuje prawo do odpłatnego zwolnienia lekarskiego.

Umowa o pracę a ubezpieczenie zdrowotne

Pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę ma także obligatoryjnie odprowadzane do ZUS składki ubezpieczenia zdrowotnego. Dzięki temu może korzystać z bezpłatnej opieki lekarskiej w publicznych i niepublicznych przychodniach i szpitalach mających zawartą umowę z NFZ.

Składki ZUS i emerytura na umowie o pracę

Okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę wlicza się do stażu niezbędnego do uzyskania prawa do emerytury. Podczas trwania takiej umowy odprowadzane są także składki ubezpieczenia społecznego do ZUS. Częściowo pokrywa je pracodawca, a częściowo pracownik. Ich wysokość określana jest procentowo od wynagrodzenia, dlatego wpływa potem na wysokość emerytury (osoby więcej zarabiające mogą liczyć na wyższe świadczenie emerytalne w przyszłości).

Umowa o pracę a kredyt i pożyczki

Otrzymanie kredytu lub pożyczki uzależnione jest od tego, czy instytucja finansowa pozytywnie oceni zdolność kredytową wnioskodawcy. Wbrew pozorom na tę ocenę wpływ ma nie tylko wysokość dochodów i ogólny stan finansów osoby ubiegającej się o kredyt lub pożyczkę. Znaczenie ma między innymi forma zatrudnienia oraz staż pracy.

W tym aspekcie umowa o pracę znacznie zwiększa szanse na otrzymanie finansowania, szczególnie gdy jest na czas nieokreślony. Dla banków i firm pożyczkowych jest ona najstabilniejszą formą zatrudnienia, ponieważ niejako gwarantuje, że klient będzie otrzymywał regularne dochody w dłuższej perspektywie czasu.

W przypadku umowy na czas określony znaczenie będzie miał termin jej obowiązywania. Banki najczęściej wymagają, by trwała ona do momentu spłaty ostatniej raty zobowiązania.

Nieco inaczej do tej kwestii podchodzą firmy pożyczkowe oferujące chwilówki. Dla nich najczęściej forma zatrudnienia ma drugorzędne znaczenie. Bardziej liczy się wysokość dochodów oraz regularne wpływy wynagrodzenia na rachunek bankowy.

Czy umowa o pracę jest najkorzystniejszą formą zatrudnienia?

Spośród wielu form zatrudnienia umowa o pracę uznawane jest za najkorzystniejszą. Przede wszystkim zapewnia pracownikom najszerszy zakres ochrony i praw wynikających z Kodeksu pracy: daje prawo do urlopu, bezpłatnej opieki medycznej, a także do emerytury i ustawowego okresu wypowiedzenia.

Okazuje się także pomocna przy ubieganiu się o kredyty i pożyczki, ponieważ zwiększa zdolność kredytową. Niekiedy od jej posiadania zależy również możliwość zawarcia umowy o abonament telefoniczny, najem mieszkania, a nawet zapisanie dziecka do przedszkola. Szczególnie premiowana jest tutaj umowa na czas nieokreślony, ponieważ zapewnia w dłuższej perspektywie czasu regularne zarobki w stałej wysokości.