Ile wynoszą oszczędności Polaków?

Statystyki w Polsce nie napawają optymizmem. Od długiego już czasu jesteśmy uznawani za najmniej oszczędzający naród w całej Unii. W ostatnich latach – 2022 i 2023, oszczędności Polaków zajmowały jedynie około 20% całego naszego PKB. Czy ta tendencja ma szansę na zmianę? Czy wysokie koszty życia są jedynym powodem? Postaramy się to przeanalizować.

Definicja oszczędności

Oszczędności to co do definicji część środków finansowych pochodzących z dowolnego źródła – pracy zawodowej, inwestycji, czy darowizn, których pojedyncza osoba lub rodzina decyduje się nie wydawać na bieżąco. Zamiast tego podejmuje decyzję o ich gromadzeniu w celu zabezpieczenia przyszłych, w tym także niespodziewanych potrzeb finansowych.

Oszczędzanie ma na celu budowanie kapitału, który będzie stanowić tak zwaną poduszkę finansową. Może przybierać różne formy – depozyty na prywatnych kontach, depozyty na kontach oszczędnościowych, lokaty, a także zakup akcji, obligacji, czy nieruchomości.

Czy warto jest oszczędzać?

Powodów, dla których warto oszczędzać jest wiele. W czasach, gdzie coraz częściej mówi się o utracie stabilności zatrudnienia, Polacy oszczędzają najczęściej na wypadek utraty pracy, ale także w celu budowania awaryjnego funduszu w razie choroby, czy też niezdolności do zarobkowania. Decyzja o oszczędzaniu nie musi być zawsze podyktowana czarnymi scenariuszami.

Wiele osób decyduje się na długoterminowe odkładanie pieniędzy w celu zrealizowania większego zakupu (na przykład mieszkania), a także ze względu na chęć pomnożenia swojego kapitału.

Zmiany w podejściu do oszczędzania w Polsce

Nie da się ukryć, że ostatnie lata nie były zbyt łaskawe dla naszej gospodarki. Wszystko zaczęło się od pandemii koronawirusa, która poprzez obostrzenia spowodowała upadek wielu biznesów i pociągnęła za sobą  redukcje etatów. Niedługo po tym doszło do wojny za naszą wschodnią granicą. Od dobrych 3 lat obserwuje się też rekordową inflację i podwyżki cen podstawowych artykułów niezbędnych do życia. To powoduje, że wiele osób przewartościowuje pewne kwestie i decyduje się na budowanie swoich awaryjnych budżetów.

Obecnie wśród Polaków obserwuje się idące w dobrym kierunku zmiany w podejściu do oszczędzania, ale także zmiany w zwyczajach zakupowych – wydajemy pieniądze zdecydowanie mniej pochopnie i dużo bardziej analizujemy swoje potrzeby. Zrozumieliśmy, że nawet żyjąc w tak nowoczesnym świecie, nigdy nie możemy być do końca pewni swojej stabilizacji i w każdym momencie może dojść do wydarzenia, które zachwieje naszym dotychczasowym życiem. Polacy zaczynają widzieć w oszczędnościach bezpieczeństwo, większą niezależność i zabezpieczenie swojej rodziny.

Instytut Badań Zmian Społecznych przeprowadził niedawno pewne badanie, które miało na celu określenie zmian w finansowej mentalności Polaków po pandemii. Wynik ankiety napawa dużym optymizmem bo wynika z niego, że aż 83% Polaków zamierza bezwzględnie oszczędzać. W grupie tej znajduje się 20% osób, które nie planowały przedtem tego robić. 18% osób ma zamiar zwiększyć kwoty miesięczne przeznaczane dotychczas na oszczędności.

Aktualny stan oszczędności w Polsce

Aby wskazać na konkretne liczby mówiące o stanie oszczędności Polaków, posłużymy się badaniem Quality Watch przeprowadzonym w 2023 roku dla BIG Info Monitor. Temat przewodni ankiety brzmiał: ”Ile czasu utrzymasz się z oszczędności w przypadku utraty pracy”?

Według badania 19% Polaków nie ma wcale żadnych oszczędności. Oznacza to, że co piąta aktywna zawodowo osoba, w razie utraty pracy nie miałaby z czego żyć. 17% badanych zadeklarowało, że posiada środki, które pozwolą na utrzymanie się przez miesiąc. Znacznie więcej bo aż 28% ankietowanych ma oszczędności, które starczą na 3 miesiące. 15% zgromadziło kwotę wystarczającą na pół roku, 7% na rok i 14% powyżej roku.

W grupie 30-latków, już co trzecia osoba otwarcie mówi o tym, że oszczędności to bardzo ważny element życia. Najmniej optymistycznie nastawieni do oszczędzania są seniorzy. Jedynie około 12% kobiet i 5% mężczyzn chce zmienić swoje dotychczasowe zarządzanie budżetem. Starsze pokolenie wskazuje głównie na niskie emerytury i wysokie koszty związane z dbałością o zdrowie.

Przeszkody w oszczędzaniu

Oszczędzanie jednym przychodzi łatwo, a dla innych może być trudne z wielu powodów. Niektórzy mają ogromne opory przez odłożeniem nawet 100 zł miesięcznie, inni z kolei zadają sobie pytanie czy 100 tys. oszczędności to dużo? Na tym etapie rodzi się pytanie, czy zarobki przesądzają o tym jak i czy w ogóle oszczędzamy?

Wielu ekspertów finansowych wskazuje na fakt, że nie trzeba generować wcale wysokich dochodów, aby móc oszczędzać. Najważniejsze w samym procesie oszczędzania jest wyrobienie w sobie dobrych nawyków finansowych. Zatem, nawet zarabiając najniższą krajową pensję, można odkładać niewielką kwotę, ale co ważne – regularnie.

Potencjalne przeszkody, które mogą utrudniać nam podjęcie decyzji o comiesięcznym oszczędzaniu to:

1. Niskie wynagrodzenie – osoby zarabiające najniższą pensję lub pracujące na część etatu, skarżą się na bardzo napięty budżet, który często nie starcza na pokrycie podstawowych wydatków, a tym bardziej na generowanie oszczędności.
2. Brak planowania domowego budżetu – nieplanowanie finansów i brak ścisłego budżetu może prowadzić do niekontrolowanego wydawania pieniędzy, co utrudnia oszczędzanie.
3. Nadmierny konsumpcjonizm i impulsywne zakupy – styl życia oparty na konsumpcji, zakupach impulsywnych i trzymaniu się najnowszych trendów może prowadzić do braku środków na oszczędzanie.
4. Zadłużenia – spłacanie kredytów, pożyczek lub innych zobowiązań finansowych może pochłonąć znaczną część dochodu, co utrudnia gromadzenie oszczędności.
5. Brak sprecyzowanych celów – jeśli nie precyzuje się celu oszczędzania, może zabraknąć motywacji, aby to robić.
6. Brak edukacji finansowej – niezrozumienie podstawowych zasad zarządzania finansami może skutkować nieefektywnym gospodarowaniem środkami.

Nie da się ukryć, że motywacji do oszczędzania nie dodaje także rosnąca w ostatnim czasie inflacja. Realna wartość oszczędności to wartość pieniądza skorygowana o inflację, czyli zdolność zakupową oszczędności. Jeśli inflacja jest wysoka, oszczędności potocznie mówiąc ”topnieją”.

Co do zasady, oszczędności tworzy się po to, aby generować zyski i ochronić je przed utratą wartości. Sytuacja gospodarcza, która doprowadziła do sytuacji wprost odwrotnej, zdecydowanie nie zachęcała Polaków do odkładania swoich środków i lokowania ich w bankowych depozytach.

Narzędzia pomagające oszczędzać

Oszczędzanie pieniędzy może być wyzwaniem, ale istnieje wiele narzędzi i strategii, które mogą pomóc w efektywnym zarządzaniu finansami.

Warto jest także wykorzystać nowoczesne technologie wspomagające oszczędzanie. Przydatne będą tutaj takie narzędzia jak:

• aplikacje typu cashback, na przykład LetyShops, czy Refunder. Robiąc codzienne zakupy, otrzymujemy po prostu częściowy zwrot;
• aplikacje poszukujące rabatów, na przykład Honey – wyszukuje kody rabatowe w sieci;
• aplikacje pomagające kontrolować wydatki, na przykład Pocket Guard – pomaga tworzyć zestawienia i porządkować miesięczny budżet.

Bardzo dobrym pomysłem na zwiększenie poziomu swoich oszczędności, jest skorzystanie z opcji jakie udostępniają nam banki. Obecnie każdy Polski bank oferuje konta oszczędnościowe oddzielone od głównych rachunków. Co więcej, istnieje usługa tak zwanego zaokrąglania kwot za zakupy.

Polega to na tym, że po każdej płatności kartą, bank automatycznie zaokrągli kwotę do pełnej sumy (na przykład za zakup o kwocie 19,50 do 20 zł) i tę nadwyżkę przeleje nam na konto oszczędnościowe. W codziennym życiu te dodatkowo ”zabierane” nam środki mogą być niezauważalne, jednak na koniec miesiąca zebrana kwota może mocno zadziwić.

Mądre planowanie domowych wydatków, to klucz do sukcesu w oszczędzaniu. W tym celu warto prowadzić zeszyt i odnotowywać w nim spodziewane wpływy oraz środki przeznaczone na konkretne wydatki w danym miesiącu. Pozwoli to lepiej zorganizować wszystkie płatności i zdecydować o kwocie, jaką odłożymy. Co więcej, polecamy odkładać ją już na samym początku, a nie na koniec miesiąca. Nasz dysponowalny budżet powinien być po prostu pomniejszony o odkładaną kwotę. Nie liczmy na to, że odłożymy to co zostanie na koniec miesiąca.

Czy Rząd wspiera oszczędzanie wśród Polaków?

Decydując się na oszczędzanie, warto myśleć nie tylko krótkofalowo, ale także z uwzględnieniem tych najbardziej odległych etapów życia. Rząd często wprowadza programy emerytalne, zachęcające obywateli do oszczędzania na emerytury. Przykładem może być indywidualne konto emerytalne czy dobrowolny program ubezpieczeń społecznych.

W Polsce istnieją także ulgi podatkowe (na przykład na dzieci), które przynoszą domowym gospodarstwom dodatkowy zastrzyk gotówki. Warto jest przeznaczyć większość takiego zwrotu właśnie na cele oszczędnościowe lub zwiększyć swoją wiedzę w zakresie inwestowania i pomnażania kapitału.