Dziedziczenie długów

Jeśli spadek kojarzy Ci się z zastrzykiem gotówki albo otrzymaniem nieruchomości, może zdziwić Cię fakt, że prawo do spadku nie zawsze wpływa pozytywnie na sytuację finansową spadkobiercy. Masa spadkowa może zawierać nie tylko majątek, ale i długi. 

Śmierć bliskiej osoby to trudny moment. Warto mieć podstawową wiedzę na temat  tego, że dziedziczenie długów w większości przypadków jest możliwe jest możliwe. Przeczytaj jak uniknąć dziedziczenia długów zgodnie  prawem.

Na czym polega dziedziczenie długów?

Dziedziczenie długów odbywa się na takich samych zasadach, co dziedziczenie majątku. Spadkobiercą długów można zostać na podstawie testamentu lub jeżeli nie został on sporządzony – ustawy.

Poprawnie spisany testament określa osoby z pierwszeństwem dziedziczenia po zmarłym, natomiast ustawa opisuje kolejność krewnych z prawem do spadku (kiedy brak testamentu i/lub odrzucono spadek).

Powołani (czy to przy pomocy testamentu, czy ustawy) nie stają się automatycznie posiadaczami aktywów czy pasywów spadkodawcy. Mają oni 6 miesięcy na odniesienie się do swojego prawa i mogą to zrobić na 3 sposoby:

• przyjąć spadek wprost – odziedziczą wtedy cały majątek i wszystkie długi po śmierci krewnego,
• przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza – odziedziczą wtedy majątek, a za długi odpowiedzą tylko do jego wysokości,
• odrzucić spadek – będzie to skutkowało utratą prawa do spadku, które „przejdzie” na kolejnych bliskich zgodnie z kodeksem cywilnym.

Jeśli jesteś powołany do spadku, Twoja decyzja dotycząca sposobu przyjęcia lub odrzucenia go, powinna być podyktowana zawartością masy spadkowej i odnosić się bezpośrednio do tego, co (świadomie lub nie) przekazał Ci zmarły.

Czy trzeba przyjąć spadek, który zawiera długi?

Każda sytuacja wymaga indywidualnej analizy, jednak w dużym uproszczeniu można przyjąć, że:

• Przyjęcie spadku wprost
  to rozwiązanie dla Ciebie, jeśli dokładnie wiesz, jaki majątek odziedziczysz i jesteś pewny, że zmarły nie zostawił po sobie żadnych niespłaconych zobowiązań.
• Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza
  to wariant pośredni. Jeśli się na niego zdecydujesz, odziedziczysz wszystkie aktywa spadkodawcy, a jeżeli posiadał długi, staniesz się za nie odpowiedzialny jedynie do wysokości odziedziczonego wraz z nimi majątku.
  Dziedzicząc w ten sposób mieszkanie warte 200 000 zł wraz z długiem na 300 000 zł, staniesz się właścicielem mieszkania, ale będziesz musiał spłacić odpowiedniemu wierzycielowi „tylko” 200 000 zł (z pełnej kwoty długu – 300 000 zł).
• Odrzucenie
  to trzecia opcja. Spowoduje utratę do spadku wszelkich praw – również prawa do zachowku. Jeśli w opisanej wyżej sytuacji z mieszkaniem i długiem odrzuciłbyś spadek, prawo własności mieszkania oraz dług 300 000 zł przeszedłby na osoby, które w kolejności dziedziczenia znajdują się ustawowo po Tobie.

Aby podjąć odpowiednią decyzję, musisz przede wszystkim znać sytuację materialną i finansową zmarłego, ale co zrobić, gdy nie posiadasz takiej wiedzy?

Jak ustalić co zawiera spadek?

Zawartość spadku można ustalić dwojako:

1. Składniki majątku i zobowiązań zmarłego może przygotować w formie spisu inwentarza komornik na zlecenie sądu (do którego musisz się zwrócić w tym celu).
2. Drugą możliwością jest dostarczenie do notariusza samodzielnie przygotowanego wykazu inwentarza. Pusty formularz przeznaczony do tego celu znajduje się na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości, jednak wymaga bardzo skrupulatnej pracy — za nieprawdziwe informacje traci się możliwość przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza i za długi odpowiada całym majątkiem.

Istnieją sytuacje, w których ustalenie zawartości masy spadkowej jest na tyle problematyczne, że bezpieczniej zrezygnować z nabycia spadku.

Jak odrzucić spadek?

Odrzucenie spadku całkowicie ochroni Cię przed odpowiedzialnością za cudze długi, jednak stosowny wniosek do notariusza lub sądu rejonowego musisz złożyć w odpowiednim terminie. Masz na to 6 miesięcy od dnia, w którym stałeś się świadomy swojego powołania do spadku. Zwykle jest to moment, w którym zmarła bliska Ci osoba, jednak czasami może być to termin otrzymania wiadomości o odrzuceniu spadku przez wcześniejszych powołanych.

Spadek odrzuca się w całości. Nie ma możliwości dokonania cząstkowej odmowy nabycia go, tak samo, jak nie można go przyjąć jedynie w części.

Sprawdź, po kim możesz odziedziczyć zarówno majątek, jak i długi i w jakich sytuacjach mogą to być nawet dalecy krewni.

Jak działa dziedziczenie długów po rodzicach przez dzieci?

Dzieci zmarłego wraz z jego małżonkiem mają pierwszeństwo w dziedziczeniu całości spadku, chyba że testament stanowi inaczej. W przypadku odrzucenia spadku majątek i/lub długi spadkodawcy przechodzą na kolejnych spokrewnionych.

• Jeśli zmarły miał trójkę lub mniej potomstwa, dzieci razem z małżonkiem nieboszczyka dziedziczą równe części spadku.
• Jeśli zmarły posiadał czworo i więcej dzieci, małżonek dziedziczy ¼ aktywów i pasywów, natomiast dzieci otrzymują równe części z pozostałych ¾ masy spadkowej.

A co w przypadku pociech, które nie ukończyły jeszcze 18 lat, a więc nie posiadają pełni praw?

Czy niepełnoletnie dzieci dziedziczą długi?

Spadek, czyli zarówno majątek, jak i długi zmarłego dziedziczą także dzieci niepełnoletnie. Mało tego, spadkobiercami stają się również dzieci nienarodzone, a poczęte przed śmiercią rodzica.

Osoby przed uzyskaniem pełnoletności także zostają powołane do spadku i jeśli ich prawny opiekun nie wykona żadnego ruchu w ciągu 6 miesięcy, spadek zostanie odziedziczony z dobrodziejstwem inwentarza. Nawet jeśli małoletnie dzieci odziedziczą w ten sposób długi, będą za nie odpowiadać tylko do wysokości otrzymanego drogą spadkową majątku. Opiekun może też za zgodą sądu odrzucić spadek bądź przyjąć go wprost w imieniu małoletniego.

Do którego pokolenia dziedziczenie długów?

Najwyższy priorytet w określaniu osób uprawnionych do spadku ma testament. Jeśli nie został sporządzony, jest nieważny lub spadkobiercy testamentowi zrzekli się prawa do spadku, dziedziczenie staje się ustawowe. Kodeks cywilny mówi wtedy o następującej kolejności:

1. Małżonek oraz dzieci zmarłego w częściach równych lub ¼ dla małżonka i ¾ w częściach równych dla dzieci, jeśli jest ich więcej niż troje. Dotyczy to zarówno majątku, jak i długów.
2. W przypadku niedoczekania przez dziecko otwarcia spadku lub zrzeczenia się przez nie swojego prawa — dziedziczą wnuki. Udział rodzica w pozostawionych aktywach i długach jest na nie wtedy dzielony po równo.
3. Brak potomstwa czy wnuków lub zrzeczenie się przez nie spadku, skutkuje nabyciem go przez rodziców spadkodawcy, jednak w takiej sytuacji małżonek zmarłego dziedziczy połowę (długów i/lub majątku).
4. Rodzeństwo zmarłego dziedziczy pulę przeznaczoną dla rodziców, jeśli Ci nie żyją lub odrzucili spadek.
5. W przypadku braku możliwości lub chęci przyjęcia majątku i długów po zmarłym przez wszystkie powyższe osoby, dziedziczą zstępni rodzeństwa, a jeśli i oni nie są w stanie lub nie chcą przyjąć spadku, otrzymają go dziadkowie lub zstępni dziadków.

Dziedziczenie długów po bracie i siostrze

Zgodnie z kodeksem cywilnym istnieją sytuacje, w których możesz odziedziczyć długi brata czy siostry. Staniesz się spadkobiercą rodzeństwa, jeśli Wasi rodzice nie żyją oraz nie miało ono dzieci lub wszystkie te osoby zrzekły się spadku.

W dniu, w którym dowiesz się o zaistniałym fakcie odziedziczenia długów siostry lub brata, bieg rozpoczyna 6-miesięczny czas na odrzucenie (lub przyjęcie) masy spadkowej.

Dziedziczenie długów po wujku i ciotce

Jeśli Twoi rodzice odrzucą spadek po swoim rodzeństwie (lub nie doczekali otwarcia spadku) to Ty staniesz się spadkobiercą. W kodeksie cywilnym figurujesz bowiem jako zstępny rodzeństwa.

Pamiętaj jednak, że możesz każdorazowo odrzucić spadek — szczególnie jeśli zawiera on długi, a nawet jeśli tego nie zrobisz, nie będziesz odpowiadać za zobowiązania, które nie mają pokrycia w majątku zmarłego dłużnika.

Czy możliwe jest dziedziczenie długów po dalszej rodzinie?

Ze względu na przepisy spadkowe w Polsce, scenariusz, w którym dziedziczysz długi dalekiego krewnego, jest możliwy. Zdarza się również, że informacja o spadku zaskakuje spadkobiercę nawet kilka lat po śmierci spadkodawcy.

W tym przypadku 6-miesięczny okres na podjęcie decyzji o przyjęciu lub odrzuceniu spadku rozpoczyna się, kiedy jako uprawniony dowiadujesz się o zaistniałej sytuacji, a jeśli postanowisz nie podejmować żadnych działań, uprawomocni się przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Rozdzielność majątkowa a dziedziczenie długów

Kolejną kwestią, która rodzi wiele wątpliwości, jest ustanowiona rozdzielność majątkowa i jej wpływ na spadek. Warto jednak podkreślić, że intercyza w żaden sposób nie oddziałuje na prawo do dziedziczenia. Oznacza to, że notarialne rozdzielenie majątków chroni przed długami współmałżonka tylko za życia. Po śmierci ślubnego w skład jego spadku wejdą wszystkie niespłacone zobowiązania.

Prawo do dziedziczenia nie wynika z ustroju majątkowego (który określa intercyza), ale z samego małżeństwa, a więc nie rozdzielność majątkowa, a na przykład separacja oraz oczywiście rozwód przerywa tego typu powołanie.

Poruszając aspekt separacji i rozwodu, warto wspomnieć także o alimentach w spadku.

Czy można odziedziczyć długi alimentacyjne?

W przypadku alimentów należy rozróżnić 3 kwestie:

1. Zaległe raty alimentacyjne
2. Przyszłe raty alimentacyjne
3. Dług względem Funduszu Alimentacyjnego

Należności alimentacyjne zasądzone prawomocnie i wymagalne choć niespłacane za życia dłużnika wchodzą w skład spadku.

Roszczenie i obowiązek alimentacyjny oraz zobowiązania względem Funduszu Alimentacyjnego mają zgodnie z literą prawa charakter osobisty, a więc wygasają w momencie śmierci danej osoby. Nie są dziedziczone przez żadnego ze spadkobierców.