Akredytywa bankowa – co to jest i jak działa?

Zawierając jakąkolwiek transakcję, w której dochodzi do wymiany dobra za pieniądze, obie strony muszą liczyć się z pewnym ryzykiem. Może to być niewypłacalność, ale także zamierzona nieuczciwość jednej z osób. Istnieją jednak pewne sposoby na to, aby skutecznie zabezpieczyć swoje interesy. Dziś przyjrzymy się nieco bliżej akredytywie bankowej. Co dokładnie kryje się pod tym pojęciem i kiedy warto po taką akredytywę sięgać?

Czym jest akredytywa bankowa i gdzie się ją stosuje?

Akredytywa to inaczej płatność warunkowa. Jest to instrument oferowany przez banki, który stosuje się w rozliczeniach krajowych i zagranicznych. Jego celem jest zabezpieczenie interesów obu stron transakcji handlowej. Tworzy się ją na zlecenie klienta danego banku, który jednocześnie staje się nabywcą określonych w umowie towarów lub usług.

Akredytywę definiuje Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, która mówi że akredytywa to nieodwołalne zobowiązanie banku do wypłaty dostawcy towaru określonej kwoty pieniężnej, we wskazanym czasie i po spełnieniu ujętych w umowie warunków.

Rodzaje akredytacji bankowej

Akredytację możemy podzielić według różnych kryteriów. Najbardziej podstawowy to ten, który wyodrębnia akredytywę dokumentową oraz pieniężną. Poniżej opisaliśmy ich najważniejsze cechy.

Akredytywa dokumentowa

Polega ona na tym, że bank działający na zlecenie nabywcy, zobowiązuje się do zapłacenia określonej kwoty na rzecz dostawcy. Warunkiem jest spełnienie przez niego określonych w umowie warunków. Po ten rodzaj akredytywy sięga znaczna cześć przedsiębiorców, którzy chcą zabezpieczyć zawierane z kontrahentami transakcje.

Wśród akredytyw dokumentowych możemy wyróżnić jeszcze dwa warianty – importową oraz eksportową. Ta pierwsza zwana jest inaczej własną i otwierający ją bank zobowiązuje się do wypłaty środków kontrahentowi. Ta druga zwana jest często obcą i w tym przypadku bank weryfikuje autentyczność akredytywy, pośredniczy w transferze dokumentów, a także finalnie przekazuje środki.

Akredytywa pieniężna

Ten rodzaj akredytywy polega na pisemnym zobowiązaniu banku otwierającego wobec innego banku, do przekazania środków wypłaconych beneficjentowi lub do skupu weksla trasowanego. Za podstawowe elementy akredytywy pieniężnej uznaje się: nazwę i adres osoby upoważnionej do dokonywania wypłat, kwotę i walutę oraz termin ważności.

Akredytywy można dodatkowo podzielić ze względu na uprawnienia banku otwierającego. Wyróżnia się tutaj:

• akredytywę odwołalną – dopuszcza możliwość odwołania lub zmiany treści zobowiązania przez bank otwierający;
• akredytywę nieodwołalną – nie dopuszcza możliwości odwołania ani zmiany treści zobowiązania ze strony banku otwierającego.

Z uwagi na rolę banku pośredniczącego, można wyróżnić także:

• akredytywę potwierdzoną – bank pośredniczący zobowiązuje się do przelania określonej kwoty po dostarczeniu przez beneficjenta odpowiednich dokumentów.
• akredytywę niepotwierdzoną – wypłatę środków dla beneficjenta realizuje tylko bank otwierający, bank pośredniczący przekazuje z kolei dokumenty dostarczone przez beneficjenta do banku zleceniodawcy.

Akredytywy możemy podzielić także ze względu na sposób płatności:

• akredytywa gotówkowa – płatność odbywa się od razu po przedstawieniu dokumentów przez beneficjenta;
• akredytywa z odroczonym terminem płatności – płatność następuje w określonym terminie po dostarczeniu towarów, na przykład po 30 dniach;
• akredytywa negocjacyjna – bank pośredniczący weryfikuje dokumenty złożone przez beneficjenta i  jeśli okażą się zgodne z warunkami akredytywy, realizuje wówczas płatność na rzecz beneficjenta ze środków pochodzących z banku otwierającego;
• akredytywa akceptacyjna – bank zobowiązuje się do akceptowania płatności terminowych, czego efektem jest powstanie zobowiązania z weksli.

Procedura i koszty akredytacji bankowej

Akredytywa zlecana jest zawsze przez kupującego po uzyskaniu wcześniejszej zgody sprzedającego. Standardowe kroki przedstawiają się następująco:

1. Zgłoszenie się przez zleceniodawcę do banku z wnioskiem o założenie akredytywy.
2. Ustalenie szczegółów umowy.
3. Otwarcie akredytywy przez bank i zablokowanie określonej sumy pieniężnej.
4. Przekazanie przez bank otwierający informacji do banku pośredniczącego. O jej uruchomieniu zostaje poinformowany również beneficjent.
5. Wykonanie przez beneficjenta umowy zawartej ze zleceniodawcą (na przykład dostarczenie towaru);
6. Przekazanie środków do beneficjenta po zweryfikowaniu wykonania usługi.

Na koszt akredytywy składa się wiele czynników. Są to przede wszystkim:

• termin ważności i wartość akredytywy;
• liczba dokumentów jakie bank będzie musiał obsłużyć i zweryfikować w całym procesie;
• polityka cenowa banku.

Prowizja banku za uruchomienie akredytywy to zwłaszcza w przypadku dużych kontraktów tylko niewielki ułamek wartości transakcji. Koszt ten może być rozłożony dobrowolnie. Zazwyczaj ponosi go zleceniodawca, jednak dostępne są również inne rozwiązania – koszt może zostać podzielony równomiernie pomiędzy zleceniodawcę i beneficjenta.

Chcąc oszacować całkowity koszt usługi, należy uwzględnić także inne aspekty – opłatę za analizę dokumentów oraz za przygotowanie i potwierdzenie akredytywy. W przypadku zawierania transakcji z zagranicznym kontrahentem, należy wziąć pod uwagę także koszty przewalutowania.

Wymagane dokumenty

Przy uruchamianiu procedury związanej z akredytywą, większość formalności wykonuje zleceniodawca. Przy jej rozliczeniu, znaczna część obowiązków obowiązków spada z kolei na beneficjenta. Przede wszystkim musi on bankowi dostarczyć dokumenty świadczące o należytym wywiązaniu się z zawartej umowy. Mogą być to na przykład:

• listy przewozowe;
• dokumenty transportowe;
• faktury celne;
• dokumenty ubezpieczeniowe;
• certyfikaty i atesty.

Jeśli bank nabywcy wykryje pewne błędy w dokumentacji, poinformuje niezwłocznie nabywcę oraz bank pośredniczący. Każda nieprawidłowość opóźni wówczas wypłatę pieniędzy beneficjentowi. Błędy formalne, zwykle można wyjaśnić, jednakże bank może naliczyć np. kary umowne. Obie strony podczas realizowania akredytywy powinny więc pamiętać o dokładności i przede wszystkim o warunkach umowy.

Czy warto korzystać z akredytacji bankowej?

Akredytywa zapewnia dostawcy natychmiastowy przelew wierzytelności, odbiorcy natomiast pozwala uzależnić dokonanie zapłaty środków pod warunkiem spełnienia przez dostawcę określonych warunków.

Jest to przede wszystkim bardzo silne narzędzie gwarancyjne. Często wykorzystywane jest przez przedsiębiorców w rozliczeniach z nieznanymi dotychczas kontrahentami. Dobrze jest skorzystać z takiego rozwiązania, wówczas gdy siedziba kontrahenta znajduje się w innej części kraju lub tym bardziej w innym państwie, a także podczas nawiązywania relacji biznesowych kontrahentami, których sytuacja finansowa stoi pod znakiem zapytania, na przykład z uwagi na pewne zachowania z przeszłości.

Podsumowując, akredytywa to instrument, który z pewnością warto wykorzystywać, niezależnie od tego którą stroną umowy się jest. Jest ona uznawana za jedną z najlepszych form zabezpieczenia transakcji handlowych. Pomimo, że jej uruchomienie wiąże się z pewnymi kosztami, może okazać się że będą one nieporównywalne do potencjalnych strat, jakie można ponieść podczas współpracy z nieznanymi partnerami biznesowymi.