Zaliczka a zadatek – poznaj różnice

Przy transakcjach o większej wartości lub zamawianiu usługi często występuje konieczność wpłacenia części kwoty jeszcze przed realizacją zapisów umowy. Wiąże się z tym dość istotny dylemat, jaki rodzaj przedpłaty zastosować. Zaliczka a zadatek to dwa różne pojęcia, które tylko pozornie oznaczają to samo. Ich skutki prawne i finansowe są zupełnie odmienne.

Zadatek czy zaliczka – na czym polega różnica?

Z punktu widzenia językowego oba słowa – zaliczka i zadatek – mają podobne znaczenie. Oznaczają one sumę pieniędzy wpłaconą na poczet wykonania umowy i będącą częścią ogólnej kwoty zapłaty. Pod względem prawnym między pojęciami tymi występują jednak znaczące różnice.

Zadatek – jest zdefiniowany w Kodeksie cywilnym (art. 394) i jego celem jest zabezpieczenie stron umowy na wypadek, gdy jej postanowienia nie dojdą do skutku. Zadatek wręcza się więc z reguły przy zawarciu umowy i jest on zaliczany na poczet ostatecznej sumy należności, jeśli dojdzie do wykonania warunków umowy.

• Jeśli umowa nie zostanie zrealizowana z przyczyn niezależnych od stron, które ją podpisały, lub umowa zostanie rozwiązana za ich obopólną zgodą – kwota zadatku podlega w całości zwrotowi stronie, która ją wpłaciła.
• Jeżeli warunki umowy nie zostaną zrealizowane przez stronę, która wpłaciła zadatek, druga strona umowy ma prawo go zatrzymać.
• Jeśli warunki umowy nie zostaną zrealizowane przez stronę, która przyjęła zadatek, druga strona (wpłacający) ma prawo żądać zwrotu kwoty zadatku w podwójnej wysokości.

Zaliczka – nie jest zdefiniowana w Kodeksie cywilnym i nie ma charakteru zabezpieczenia umowy. Jest to po prostu przedpłata zaliczana na poczet przyszłej płatności np. po dostarczeniu zamówionego towaru lub po wykonaniu zamówionej usługi. W przypadku gdy do tego nie dojdzie (nie zostanie dostarczony towar, usługa nie zostanie zrealizowana, ale też gdy zamawiający wycofa się z zamówienia), pełna kwota zaliczki powinna być zwrócona stronie, która ją wpłaciła.

Zaliczka a zadatek – co podlega zwrotowi zawsze?

Zgodnie z powyższym można powiedzieć, że tylko zaliczka jest zwracana zawsze w przypadku niewykonania warunków umowy lub jej zerwania, bez względu na to, która strona umowy za to odpowiada. Z tego względu nie można zaliczki traktować jako formy zabezpieczenia umowy.

Zadatek zabezpiecza strony umowy przed niedopełnieniem jej warunków właśnie przez to, że każda ze stron może z tego tytułu wykorzystać go jako formę rekompensaty. Wpłacający zyskuje na zwrocie zadatku w podwójnej wysokości, a przyjmujący na zachowaniu zadatku.

Zadatek a zaliczka w praktyce

Wiedząc już, na czym polega różnica między zaliczką a zadatkiem, warto wskazać, w jakich sytuacjach przyjdzie nam zwrócić uwagę na zastosowanie jednego z tych pojęć prawnych. Poniżej prezentujemy najczęstsze sytuacje, w których mogą się one pojawić:

• zakup nieruchomości – w tym przypadku stosowany jest najczęściej zadatek, który jest wpłacany przy zawieraniu tzw. umowy przedwstępnej,
• zakup samochodu – tutaj również ma zastosowanie forma umowy przedwstępnej, gdy np. dealer musi dopiero sprowadzić samochód, bądź kupujący musi najpierw załatwić kredyt na samochód (w tym drugim wypadku lepiej nie godzić się na zadatek, gdy nie jesteśmy pewny, czy bank udzieli nam kredytu),
• rezerwacja noclegu – przedpłaty wymagane są coraz rzadziej przy rezerwacji hotelu, natomiast praktykowane są często przy zamawianiu kwater prywatnych, czy pensjonatów – przed dokonaniem przedpłaty warto sprawdzić w regulaminie obiektu, czy będzie ona traktowana jako zaliczka, czy jako zadatek,
• zawieranie umów na usługę np. remont mieszkania – w tym przypadku z punktu widzenia usługobiorcy lepiej sprawdza się zadatek.

Jeżeli chcemy zabezpieczyć swoje interesy, warto zwrócić uwagę, jak w umowie nazwana jest przedpłata.

W sytuacjach, gdy po naszej stronie może dojść do niewykonania postanowień umowy (np. odwołania rezerwacji z przyczyn losowych), lepiej nie podpisywać dokumentu, w którym mowa jest o zadatku Ryzykujemy wtedy utratą pieniędzy. Jeśli natomiast zależy nam na wykonania postanowień umowy przez drugą stronę np. żeby dealer sprzedał nam konkretny model samochodu, zadatek zwiększy na to szansę.

Warto też pamiętać, że zgodnie z orzecznictwem zadatek nie może opiewać na 100% należności – zwyczajowo powinno być to 10-30%. Z kolei ze względu na to, że zaliczka jest zwrotna, jej wysokość może być większa.