Cesja wierzytelności — jak działa?

W polskim prawie istnieje mechanizm, który pozwala na przeniesienie roszczeń związanych z zadłużeniem z jednego podmiotu, na inny. Nazywamy go cesją wierzytelności.

Warto znać zasady jej działania zarówno jako konsument, jak i osoba, która może w każdej chwili stać się wierzycielem. W poniższym artykule przedstawiamy charakterystykę cesji wierzytelności, opisujemy, jak działa i pozwalamy zrozumieć korzyści oraz zagrożenia, które niesie.

Kiedy mamy do czynienia z wierzytelnością?

Pojęcie wierzytelności opisuje Kodeks cywilny, który reguluje wiele kwestii z dziedziny prawa zobowiązaniowego. Akt prawny określa wierzytelność jako prawo majątkowe, z którego wynikają roszczenia wierzyciela do świadczeń, które powinien uregulować dłużnik.

Wierzyciel to z kolei osoba, której dłużnik musi spłacić zobowiązanie. Dłużnik – analogicznie – to podmiot posiadający zobowiązanie do uregulowania wobec wierzyciela. Oba pojęcia mogą dotyczyć zarówno osób fizycznych, jak i przedsiębiorstw czy instytucji.

Zgodnie z polskim prawem przedmiotem cesji wierzytelności może być każdy ich rodzaj (niezależnie czy posiadają jakieś zabezpieczenie, czy też nie wiążą się z żadnym zastawem lub np. hipoteką).

Co to jest cesja wierzytelności?

Cesja wierzytelności bywa nazywana również cesją długu lub sprzedażą długu – to jednak nazwy używane wyłącznie w mowie potocznej. Podczas cesji wierzytelności nie dochodzi bowiem do sprzedaży długu, tylko sprzedaży prawa do roszczeń, a więc możliwości wyegzekwowania spłaty długu (zarówno polubownie, jak i drogą sądową, czyli wszystkimi dostępnymi sposobami).

Zawarcie cesji wierzytelności jest równoznaczne z przekazaniem swojego prawa do długu drugiej stronie umowy przez pierwszą. Poprzedni właściciel automatycznie traci wszystkie swoje prawa do roszczeń i jakiekolwiek uprawnienia, by stosować wobec dłużnika narzędzia windykacyjne, czy wytaczać przeciwko niemu działa sądowe. Strony cesji można nazwać inaczej cedentem oraz cesjonariuszem.

Kim jest cedent a kim cesjonariusz?

Cedent
Podmiot, który przekazuje swoje prawo do wierzytelności i traci możliwość odzyskania długu.

Cesjonariusz
Podmiot nabywający wierzytelność i wszelkie prawa do roszczeń oraz ryzyko niepomyślnego zakończenia procesu odzyskiwania należności od dłużnika. Opisując dwie strony cesji wierzytelności, warto wspomnieć również o dłużniku, choć z formalnego punktu widzenia nie bierze on żadnego udziału w zbyciu wierzytelności.

Prawa dłużnika przy cesji wierzytelności

Dłużnik nie jest stroną podczas przenoszenia praw do wierzytelności z jednej osoby, na inną. Jego zgoda, w ogóle nie jest wymagana, by procedura mogła się odbyć.

W większości sytuacji taka zgoda nie musi być jednak udzielona. Mało tego, ani wcześniejszy, ani kolejny wierzyciel nie muszą informować dłużnika, że wierzytelność została scedowana. Nie jest to jednak opłacalne dla nowego posiadacza praw do roszczeń.

Jakie są skutki braku zawiadomienia o cesji wierzytelności?

Jeśli dłużnik nie zostanie poinformowany, że jego zobowiązanie ma trafić do innego podmiotu, może dokonywać spłat na dotychczasowe konto i nowy wierzyciel nie ma prawa żądać od zadłużonego kolejnej zapłaty. Cesjonariusz musi w takiej sytuacji zwrócić się do cedenta i zawnioskować o zwrot pieniędzy.

Jak wygląda umowa cesji wierzytelności?

Cesja wierzytelności może przybierać różne formy, ponieważ nie została objęta żadnym standardem prawnym. Często jest umową o charakterze:

• zlecenia,
• sprzedażowym,
• darowizny.

To, o co warto zadbać, by umowa precyzyjnie określała wszystkie wynikające z niej prawa i obowiązki, to pisemna forma dokumentu. Dodatkowym zabezpieczeniem może być stworzenie jej u notariusza.

Cesja wierzytelności powinna zawierać:

• dokładne i niebudzące wątpliwości oznaczenie obu stron,
• kwotę wierzytelności,
• tytuł prawny do wierzytelności,
• termin spłaty,
• oznaczenie konkretnej daty przeniesienia prawa do roszczeń.

Na koniec warto dodać także zapis o konieczności poinformowania dłużnika o zbyciu wierzytelności przez cedenta.

Kto najczęściej zawiera umowę na cesję wierzytelności?

Z cesją wierzytelności spotykamy się najczęściej:

• w bankach – kiedy podpisujemy umowy kredytu hipotecznego, cedujemy na kredytodawcę polisę ubezpieczeniową;
• w firmach faktoringowych – kiedy korzystamy z finansowania faktur, których wystawienie spowodowało powstanie długu i brak płynności finansowej ze względu na opieszałość kontrahentów;
• w firmach pożyczkowych – kiedy klienci przestają terminowo regulować swoje zobowiązania. Instytucje pożyczkowe często zbywają wierzytelności na rzecz firm windykacyjnych.

Kiedy firma pożyczkowa decyduje się na cesję umowy?

Cesja wierzytelności, do której prawo ma pozabankowy pożyczkodawca to częsta praktyka. Firmy tego typu chcą płynnie prowadzić swoją działalność, toteż cedują problematyczne umowy na podmioty, które skupują długi i profesjonalnie zajmują się ich ściąganiem. Mowa o firmach windykacyjnych.

Problematyczne umowy, czyli jakie?

Chodzi o zobowiązania, które nie są spłacane na czas, a wszystkie formy miękkiej windykacji, które stosuje firma pożyczkowa zawodzą.

Kiedy taka cesja dojdzie do skutku, cedent najczęściej wysyła wiadomość do dłużnika (pocztą tradycyjną lub mailową). Osoba z płatnością do uregulowania dowiaduje się z niej, jak wyglądają od teraz jej obowiązki. Oczywiście dla dłużnika nie wiąże się to z żadną opłatą.

Kto ponosi koszty cesji?

Umowa cesji nie zawsze ma formę odpłatną. Prawo dopuszcza przekazywanie wierzytelności kolejnemu podmiotowi całkowicie za darmo.

Jedyną obligatoryjną opłatą jest w przypadku cesji podatek od czynności cywilnoprawnych, czyli PCC, który w tej sytuacji wynosi 1% wartości długu, który jest przedmiotem roszczeń. Daninę do fiskusa odprowadza cesjonariusz.