Bezwarunkowy dochód podstawowy

Może przyczynić się do zmniejszenia poziomu ubóstwa i znacząco poprawić jakość życia obywateli, ale jego przeciwnicy martwią się, że spowoduje hiperinflację, a koszty wprowadzenia go będą nieproporcjonalnie wyższe niż osiągnięte korzyści. O czym mowa?

Bezwarunkowy dochód podstawowy to program dopłat rządowych dla każdego obywatela niezależnie od jego sytuacji życiowej czy materialnej. Na czym dokładnie polegają działania w ramach BDP i czy zostaną wprowadzone w Polsce – o tym poniżej.

Czym jest dochód bezwarunkowy?

Bezwarunkowy dochód podstawowy w skrócie określany jako BDP to kwota przekazywana cyklicznie (na przykład co miesiąc) każdemu obywatelowi za… nic.

Tego typu wypłata z założenia ma pokrywać wszystkie najbardziej podstawowe potrzeby człowieka i być dostępna dla każdego, bez względu m.in. na:

• wiek,
• płeć,
• status finansowy,
• sytuację rodzinną.

Kto może skorzystać z dochodu bezwarunkowego?

Jak wskazuje nazwa bezwarunkowego dochodu podstawowego, nie istnieją żadne kryteria, które należy spełniać, by móc pobierać opisywane świadczenie.

Koncept BDP zakłada, że wsparcie finansowe otrzymuje każdy obywatel, bez względu na jakiekolwiek czynniki zewnętrzne.

Czy bezwarunkowy dochód podstawowy dostępny jest także dla emerytów?

Wprowadzenie bezwarunkowego dochodu podstawowego ze wszystkimi jego założeniami, wiązałoby się z objęciem dofinansowaniem również emerytów pobierających comiesięczne świadczenia z tytułu przepracowanych lat i osiągnięcia odpowiedniego wieku. I to bez względu na ich wysokość.

To m.in. dlatego BDP może wydawać się kontrowersyjny. Ale kiedy jedni nazywają go absurdem, utopią i niebezpieczeństwem dla krajowej gospodarki, inni – wprowadzają w życie.

Jakich krajów dotyczy bezwarunkowy dochód podstawowy?

W kilku państwach BDP został już wprowadzony. Jednak na razie — tylko na próbę.

1. W 2017 roku wpływ bezwarunkowego dochodu podstawowego na życie obywateli badano w Finlandii. 2 000 losowo wybranych osób w wieku od 25 do 58 lat otrzymywało co miesiąc 560 euro, bez względu na to czy były to osoby bezrobotne, czy zatrudnione. Choć dzięki dodatkowym środkom odnotowano wśród beneficjentów większe zadowolenie z życia i ogólną poprawę stanu psychofizycznego – założenia związane ze wzmożoną aktywnością zawodową okazały się przeszacowane. Kraj nie zdecydował się na wprowadzenie dopłat na stałe.
2. Podobny eksperyment prowadzą od połowy 2021 roku także Niemcy, które wytypowały 122 osoby mające otrzymywać przez trzy kolejne lata po 1 200 euro miesięcznie.

W wielu krajach przeprowadzono także referendum dotyczące zdania obywateli na temat bezwarunkowego dochodu podstawowego. Państwo, które przez wzgląd na opinię publiczną na pewno nie wprowadzi tego typu finansowania, jest Szwajcaria.

Po drugiej stronie skali znajduje się natomiast Rosja, gdzie większość mieszkańców opowiedziała się za takim rozwiązaniem.

Bezwarunkowy dochód podstawowy – od kiedy w Polsce?

Plany wykonania próby (podobnej do tych, które opisaliśmy w poprzednim akapicie) w Polsce zapowiedziało w pierwszej połowie 2022 roku Stowarzyszenie Warmińsko-Mazurskich Gmin Pogranicza. Pilotażowe wprowadzenie bezwarunkowego dochodu podstawowego w RP nie zostało jednak jeszcze potwierdzone przez osoby decyzyjne. Najwcześniejsza możliwa data to 2024 rok.

Z zapowiedzi Stowarzyszenia wynika, że wciąż poszukiwane są środki na sfinansowanie programu, a osoby, które wezmą w nim udział to mieszkańcy gmin położonych przy wschodniej granicy kraju.

Jaką kwotę można dostać?

Zgodnie z informacjami płynącymi od osób odpowiedzialnych za przeprowadzenie opisywanej inicjatywy finansowej w Polsce, bezwarunkowy dochód gwarantowany wyniesie w kraju nad Wisłą 1 300 zł miesięcznie (netto).

Polski Instytut Ekonomiczny wyliczył, że aby BDP spełniał swoje założenia, musiałby wynosić minimum 1 200 zł dla osoby dorosłej i 600 zł dla każdego dziecka. Jak łatwo policzyć – rodzina w tzw. modelu 2 + 2 otrzymywałaby co miesiąc 3 600 zł.

Jak długo będzie można korzystać ze wsparcia?

Eksperyment dotyczący bezwarunkowego dochodu podstawowego, którego autorami są członkowie Stowarzyszenia Warmińsko-Mazurskich Gmin Pogranicza będzie trwał dwa lata. Jeżeli rozpocznie się w 2024 roku, 31 000 osób będzie otrzymywało bezwarunkowy dochód podstawowy do 2026 roku.