PESEL – czym jest ten numer i gdzie jest potrzebny?

PESEL to określenie, z którym często spotykamy się na co dzień, ale nie każdy potrafi powiedzieć, co ono tak naprawdę oznacza. Liczba ta nie tylko określa datę urodzenia – kryje się za nią wiele innych interesujących informacji.

Po przeczytaniu tego artykułu dowiesz się, co to jest PESEL, w jakich codziennych sytuacjach jest przydatny, a także kiedy można go zmienić.

Co to jest numer PESEL?

Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności jest powszechnie określany skrótem PESEL. Jest to centralny zbiór danych, którego administratorem jest Ministerstwo Cyfryzacji, na podstawie właściwej ustawy.

Rejestr PESEL jest bazą informacji, która daje możliwość identyfikacji tożsamości oraz statusy administracyjno – prawnego obywateli polski, a także cudzoziemców zamieszkujących w Polsce.

Określenie PESEL funkcjonuje w społeczeństwie jak nazwa potoczna i określa 11 cyfrowy numer ewidencyjny, pod którym dana osoba figuruje w rejestrze.

Ewidencja ludności w Polsce

Każdy kraj na świecie ewidencjonuje swoich obywateli. Nie inaczej jest w Polsce. Ewidencja ludności polega na prowadzeniu i regularnym aktualizowaniu rejestru osób fizycznych, które zamieszkują w kraju.

Najważniejsze dane, które zawiera rejestr to między innymi:

• adres zameldowania i miejsce pobytu
• ilość urodzeń i zgonów
• zmiana imienia lub nazwiska
• zmiana stanu cywilnego

Silne Państwo musi posiadać szeroką wiedzę na temat swoich obywateli – temu właśnie służy ewidencja ludności. Dzięki niej państwo zna liczbę osób zamieszkujących kraj oraz ma możliwość zlokalizowania danej osoby, jeśli wymaga tego sytuacja – np. dostarczenie korespondencji sądowej czy mandatu.

Dane z Ewidencji Ludności w Polsce używane są także do celów statystycznych. Pozwalają określić ilość narodzin i zgonów w danym roku, poziom migracji obywateli oraz wzrost lub spadek liczby małżeństw lub rozwodów.

O czym informują liczby w numerze PESEL?

11 cyfry w numerze PESEL nie wzięło się z przypadku i można z nich sporo wyczytać. Wszystkie cyfry w numerze PESEL spełniają konkretną funkcję. Większość z nas wie, że pierwsze 6 cyfr sześć cyfr to dana urodzenia. Co zatem zanieść w kolejnych?

Kolejną istotną rzeczą, którą można określić na podstawie numeru PESEL jest płeć. Zgodnie z przepisami cyfry znajdujące się na pozycjach od 7 do 10 to numer porządkowy danego obywatela, a ostatnia cyfra (znajdująca się na pozycji 10) określa właśnie płeć.

Mówiąc prościej, płeć jest ukryta zawsze w przedostatniej cyfrze numeru. Do określenia mężczyzn służą liczby nieparzyste, a dla kobiet przewidziano parzyste. Wygląda to w następujący sposób:

• mężczyzna – 1, 3, 5, 7, 9
• kobieta – 0, 2, 4, 6, 8

Przykładowo osoba posiadająca numer 92100936020 to kobieta, gdyż przedostatnia cyfra to 2.

Kto nadaje i kiedy przypisywany jest numer PESEL?

Za nadanie PESEL-u odpowiedzialny jest Minister ds. informatyzacji. W praktyce numer można otrzymać w następujących miejscach:

• urząd stanu cywilnego – po przygotowaniu aktu urodzenia dziecka, które urodziło się na terenie Polski
• urzad gminy – podczas meldunku na pobyt stały lub czasowy (dotyczy obywateli, którzy nie posiadali wcześniej takiego numer)
• urząd gminy – przy procedurze wyrabiania dowodu osobistego (dotyczy obywateli mieszkających za granicą, którzy nie posiadają numeru PESEL)
• krajowy urząd paszportowy lub konsul RP – przy ubieganiu się o paszport (dotyczy obywateli mieszkających za granicą, którzy nie posiadają numeru PESEL)

W jakich dokumentach widnieje PESEL?

PESEL jest podstawowym numerem identyfikującym daną osobę, dlatego wykorzystuje się go powszechnie na wielu dokumentach. Oto najważniejsze z nich:

• dokumenty urzędowe – np. akty urodzenia czy małżeństwa, sprawy sądowe czy urzędowe
• dokumenty identyfikacyjne – np. dowód osobisty, paszport, prawo jazdy czy dowód rejestracyjny samochodu
• rozpoczęcie pracy – umowa o pracę, umowa o dzieło czy też umowa zlecenie zawsze musi zawierać numer PESEL strony
• wniosek CEIDG – podczas zakładania lub zawieszania działalności gospodarczej, formularz CEIDG wymaga podania numeru
• umowa cywilno-prawna – numer PESEL najczęściej używany jest przy okazji podpisywania umowy o sprzedaż samochodu czy też pożyczki od rodziny
• wniosek o kartę pobytu – cudzoziemiec wnioskujący o kare pobytu musi umieścić na wniosku wymagany numer

Do czego niezbędny jest numer PESEL?

Numer PESEL wymagany jest także przy załatwianiu rozmaitych formalności i procedur. Oto przykłady:

• usługi finansowe – założenie konta bankowego, zaciągnięcie chwilówki czy kredytu wymaga wpisania numeru PESEL do umowy
• identyfikacja w transakcjach online – na przykład zakup biletu miesięcznego, miejsca parkingowego, czy e-booka
• opieka medyczna – w recepcji przychodni zawsze zostaniesz zapytany o numer w celu ustalenia prawa do ubezpieczenia, wystawienia recepty czy zwolnienia lekarskiego

Numer PESEL a podpisanie umowy o pracę

Przy zawieraniu umowy o pracę wymagane jest, aby znalazły się na nie dan pozwalające na identyfikację obu stron.

Po stronie pracodawcy niezbędne jest wpisanie nazwy firmy, adresu, numery NIP, numeru wpisu do KRS czy CEIDG oraz osoby reprezentującej.

Z  kolei od osoby zatrudnianej wymagane jest podanie danych osobowych oraz numeru PESEL. Ostatnia informacja niezbędna jest pracodawcy do poprawnego przeprowadzenia procedury zatrudnienia, między innymi do zgłoszenia ubezpieczenia w ZUS.

Co zamiast numeru PESEL?

Numer PESEL jest wymagany przez przepisy prawa w wielu codziennych sytuacjach. Jeśli przepisy nie przewidują innej, to nie ma możliwości użycia innego numeru niż PESEL.

Czy numer PESEL może się zmienić?

W numerze PESEL można znaleźć istotne informacje na temat obywatela. Jeśli zachodzą konkretne okoliczności to numer – na wniosek osoby – może zostać zmieniony. Kiedy może to nastąpić:

• podanie błędnych informacji przy nadaniu numer – urzędnik został wprowadzony w błąd co do tożsamości wnioskującego
• błąd urzędnika – jeśłi urzędnik pomylił się przy nadawaniu numeru, to zmiana jest także możliwa
• zmiana płci – po zmianie płci zawsze zmienia się numer PESEL

PESEL czy NIP? Rozliczenie z Urzędem Skarbowym

Przy rozliczeniu z Urzędem Skarbowym możesz posługiwać się numerem PESEL lub NIP. W jakiej sytuacji należy użyć konkretnego numeru, wyjaśniamy poniżej:

• numer PESEL – używają osoby fizyczne, które zostały objęte rejestrem PESEL, a jednocześnie nie prowadzą działalności gospodarczej i nie są zarejestrowanymi podatnikami od towarów i usług
• numer NIP – używają osoby prowadzące działalność gospodarczą, pracujące, płatnicy podatków lub składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne

Składając deklarację w Urzędzie Skarbowym, należy zawsze wypełnić odpowiedni drug, na którego początku wpisuje się numer identyfikujący osobę przed urzędem. Pole to nazywa się „identyfikator podatnika” i należy w nim wpisać NIP lub PESEL.

Nie ma możliwości, aby na druku wpisać dwa numery, dlatego powinieneś wiedzieć, jaki sposób identyfikacji należy wybrać. Wpisanie nieprawidłowego numeru spowoduje odrzucenie wysłanej deklaracji.

Podsumowanie

PESEL jest najważniejszym numerem funkcjonującym w polskim społeczeństwie. Używając go w sprawach codziennych, pamiętaj o zachowaniu szczególnej ostrożności.  Numer ten w połączeniu z Twoimi danymi osobowymi może łatwo posłużyć do różnych wyłudzeń czy innych nadużyć – nie powinno się go ujawniać przypadkowym osobom czy instytucjom.